Otuz birinci Osmanlı padişahı. Abdülmecit, 25 Nisan 1823'de doğdu. Babası II. Mahmut, annesi Gürcü Bezm-i alem Valide Sultandır. Abdülmecit, babasının isteğiyle gördüğü eğitim sayesinde yenilikçi düşüncelere sahipti. Babasının ölümü üzerine, daha 17 yaşındayken tahta geçti. Saltanatının dördüncü ayında ilân ettiği Gülhane Hatt-ı Hümayunu nedeniyle Tanzimat Dönemi padişahı olarak anıldı.

Tanzimat Fermanı, Mustafa Reşit Paşa tarafından Kasım 1839 tarihinde ilân edildi. Tanzimat Fermanı'nın getirdiği önemli yenilikler; Müslüman olan ya da olmayan herkesin can, mal, namus güvenliğinin devlet garantisi altına alınması, vergilerin herkesin gelirine göre düzenlenmesi, askerliğin belirli bir düzene göre yapılması, mahkemelerin herkese açık olması ve mahkeme kararı olmadan kimsenin idam edilememesi, herkesin mal ve mülk sahibi olması ve bunu miras olarak bırakabilmesi biçiminde özetlenebilir. Tanzimat Fermanı, Osmanlı Devleti'nde anayasal düzenin başlangıç noktası olarak kabul edilebilir. Tanzimat Fermanıyla azınlıklara da bazı haklar verildi.

Tanzimat Fermanı, Osmanlı Devleti içinde gerektiği ilgiyi görmese de, Avrupa'da ses getirdi. Bu sırada Rusya, Osmanlı topraklarının Avrupalı devletler arasında paylaşılması ve Osmanlı topraklarında yaşayan Ortodokslarının haklarının kendisine bağlanmasını istiyordu. Ancak İngiltere ve Fransa bu plânı kabul etmeyerek, Rus saldırısı karşısında Osmanlı Devleti'nin yanında yer aldı.

Başlayan Kırım savaşında Ruslar, İngiliz ve Fransız kuvvetlerinden destek alan Osmanlı kuvvetleri karşısında yenilgiye uğradı ve Sivastopol ele geçirildi (1855). Savaştan sonra, 1856'da yapılan Paris Antlaşmasına göre; Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayılacak, toprakları Avrupa devletlerinin kefaleti altında olacaktı. Karadeniz'de her iki tarafın da savaş gemileri bulunmayacaktı. Taraflar aldıkları yerleri karşılıklı olarak geri vereceklerdi.

Aynı yıl, Kırım Savaşı'na katılan batılı devletlerin istekleri göz önünde bulundurularak, Hristiyanların vergi ve askerlik yükümlülüklerini hafifleten Islahat Fermanı ilân edildi.

Otuz sekiz yaşında ölen Abdülmecit, Osmanlı padişahları arasında, Avrupa kültürü alan ilk padişahtı. Osmanlı Devleti'nin her bakımdan Avrupalılaşması için yapılan hareketlere sürekli yardımcı olmuş, bu hareketler sonucu, padişahın yetki ve otoritesinin azalmasına karşın bu duruma itiraz etmemişti. Ülkede gazete çıkarılmasına, özgürlükçü düşüncelerin yayılmasına, yeniliğin yerleşmesine, ülkede meşrutiyet havasının esmesine engel olmamıştı.