Alm. Insel (f.), Fr. Ile (f.), İng. Island. Her tarafı sularla çevrili kara parçası. Okyanus, deniz, göl ve her çeşit akarsular içinde ada bulunabilir. Bir kara parçasının ada sayılabilmesi için etrafını çevreleyen denizin etkisinin karanın her yerinde görülmesi lazımdır. Avustralya’da denizin tesiri her tarafında görülmediği için ada sayılmamış ve kıta kabul edilmiştir. Sumatra, Borneo, Madagaskar, Grönland, Britanya, Japonya adaları başlıca büyük adalardır. Adaların toplam yüzölçümü 10 milyon kilometrekare ile Avrupa kıtasının yüzölçümüne yakındır.

Adalar tek adalar ve takım adalar olarak bulunurlar. Kıbrıs tek adadır. Endonezya Devleti ise bir çok adadan meydana gelen bir takım adalar topluluğudur. Meydana gelişlerine göre adalar; kıtalardan ayrılan, mercan, volkanik ve alüvyon adaları olmak üzere dörde ayrılır.

Kıtadan ayrılan adalar: Jeolojik devirlerde kıtalardan koparak meydana gelen veya bazı kara parçalarının çökmesi ile yahut denizlerin yükselerek bazı kara parçalarını kaplamasıyla meydana gelmiş adalardır. Madagaskar adası, jeolojik ikinci zamanda Afrika’dan; Britanya, dördüncü zamanda Avrupa’dan ayrılmıştır. Ege adaları, Ege kıtasının parçalanıp çökmesiyle; Korsika ve Sardunya adaları, Tiran kıtasının parçalanmasıyla meydana gelmiştir.

Mercan adaları: Okyanuslarda çok kalabalık sürüler halinde yaşayan poliplerin çıkardıkları kalkerlerin birikmesinden adalar meydana gelmiştir. Büyük Okyanus ve Hint Okyanusunda bu tip adalara sık rastlanır. Marshall ve Carolin adaları mercan adalarıdır.

Volkanik adalar: Deniz veya göl dibindeki volkanların püskürttüğü lavlar neticesi meydana gelmişlerdir. Batı Akdeniz’deki Stromboli Adası ile Büyük Okyanustaki Hawaii Adaları volkanik adalardır.

Alüvyon adaları: Nehirlerin sürükleme kuvvetinin azaldığı ve dolayısıyle beraberindeki taş parçacıklarını taşıyamadığı yerlerde belirirler. Daha çok nehirlerin ağızlarına yakın kısımlarda meydana gelen bu adaların üstten görünüşü, suyun geldiği tarafı ince olan bir elips şeklindedir. Bunlardan bazılarında ziraat alanları ve yerleşme yerleri kurulabilmektedir. Bu adalardan bazılarının yüksekliği 10 metreyi bulabilir. Fakat ekseri alüvyon adaları zamanla sular altında kalırlar.

Dünya Coğrafyasındaki Başlıca Adalar:

Adı Yüzölçümü (km2) Bulunduğu Yer

Grönland 2.175.000 Kuzey Buz Denizi
Yeni Gine 785.000 Büyük Okyanus
Borneo 750.754 Büyük Okyanus
Madagaskar 587.041 Hint Okyanusu
Baffin 476.067 Kuzey Buz Denizi
Sumatra 471.000 Büyük Okyanus
Filipinler 300.000 Büyük Okyanus
Yeni Zelanda 269.000 Büyük Okyanus
Honşu 230.000 Büyük Okyanus
Büyük Britanya 229.720 Atlas Okyanusu
Ellesmere 212.688 Kuzey Buz Denizi
Victoria 212.198 Kuzey Buz Denizi
Sulavesi 189.033 Büyük Okyanus
Cava 126.400 Büyük Okyanus
Küba 114.524 Atlas Okyanusu
Newfoundland 110.681 Atlas Okyanusu
Luzon 104.687 Büyük Okyanus
İzlanda 102.829 Atlas Okyanusu
Mindanao 98.681 Büyük Okyanus
Moluk Adaları 86.285 Büyük Okyanus
İrlanda 84.000 Atlas Okyanusu
Novaya Zemiya 82.600 Kuzey Buz Denizi
Hokkaido 78.508 Büyük Okyanus
Sahalin 73.290 Büyük Okyanus
Tasmanya 68.332 Büyük Okyanus
Banks 67.600 Kuzey Buz Denizi
Sri Lanka 65.610 Hint Okyanusu
Svalbard 62.423 Kuzey Buz Denizi
Bismarck Takımadaları 58.800 Büyük Okyanus
Devon 54.029 Kuzey Buz Denizi
Melville 42.395 Kuzey Buz Denizi
Souhampton 40.663 Kuzey Buz Denizi
Tayvan 35.961 Büyük Okyanus
Kyuşu 35.660 Büyük Okyanus
Hainan 33.670 Büyük Okyanus
Prince of Wales 33.229 Atlas Okyanusu
Vancouver 32.137 Büyük Okyanus
Sicilya 25.210 Akdeniz
Somerset 24.268 Kuzey Buz Denizi
Sardinya 24.084 Akdeniz
Kuril Adaları 20.000 Büyük Okyanus
Yeni Kaledonya 19.103 Büyük Okyanus
Fiji 18.272 Büyük Okyanus
Hawaii 16.500 Büyük Okyanus
Vanuatu (Yeni Hebridler) 14.760 Atlas Okyanusu
Bahamalar 13.935 Atlas Okyanusu
Falkland Adaları 11.960 Atlas Okyanusu
Jamaika 10.991 Atlas Okyanusu
Cape Breton 10.300 Atlas Okyanusu
Kıbrıs 9.251 Akdeniz
Porto Riko 8.897 Atlas Okyanusu
Korsika 8.720 Akdeniz
Girit 8.259 Akdeniz
Rodos 1.398 Ege Denizi