Osmanlı Devleti'nde eyalet, il ve köylerin ileri gelenlerine verilen ad. Resmi bir sıfatı olmayan âyanlar, bulundukları bölgelerin zengin ve tanınmış ailelerinden kişilerdi. On sekizinci yüzyıldan sonra siyasi sistem içindeki ağırlıklarını artıran âyanlar, kendi başlarına hareket ederek, vergi ve asker toplanması gibi devlet görevlerine karışmaya başladılar. Bu dönemde Gümülcine'de Tokatcıklı Süleyman, Rumeli'de Tirsinikli İsmail ile Ankara yakınlarındaki Çapanoğulları âyanı ve Manisa yakınlarındaki Karaosmanoğulları âyanı, sürdürdükleri yönetimle ün kazanmış âyanlardı. Askeri güçleri zaman zaman 30 000 kişiye ulaşan âyanlar, Osmanlı Devleti için giderek daha büyük bir tehdit oluşturuyorlardı. Bu nedenle âyanlık, II. Mahmut döneminde kaldırıldı.