Alm. Bär (m), Fr. Ours, İng. Bear. Familyası: Ayıgiller (Ursidae). Yaşadığı Yerler: Antarktika, Avustralya ve Orta Afrika’dan başka her yerde yaşar. Özellikleri: 120-270 cm uzunlukta, 50-800 kg ağırlıkta olanları vardır. Ömrü: 35-50 sene. Çeşitleri: Kara, Boz, Suriye, Malaya, Gözlüklü, Korkunç (Grizzly), Dudaklı, Tibet, Kutup ayısı meşhurlarıdır.

Bütün tabanları üstüne basarak yürüyen, iri gövdeli, etçil, memeli bir hayvan. Semiz ve yuvarlak vücudu, sık kıllı, kalın postlu ve kısa kuyrukludur. Başı uzunca olup, geniş alınlı, sivri burunlu, kısa yuvarlak kulaklı ve gözleri küçüktür. Bütün ayılar ayak tabanları üzerinde yürürler. Kutup ayısı hariç hepsinin tabanları çıplaktır. Her pençe beş parmaklı, kanca gibi kıvrık, içeri çekilmeyen iri güçlü tırnaklıdır. Arka bacakları öndekilerden daha kısa olduğundan sırtları omuzlara doğru bir kambur görünümü taşır. Tabanlarına basarak yürüdüklerinden hızlı koşamasa da arka ayaklarının üzerine rahatça dikilebilirler. Tehlike karşısında 35-40 km hızla koşabilirlerse de bu koşuya fazla dayanamazlar. Çok irilerinin dışındakiler ağaca tırmanabilirler. Hepsi iyi yüzücüdür. Her ne kadar etçilseler de meyve, kök, ot, kurbağa, balık, yılan, böcek, kuş gibi hayvanları da yerler. Bala pek düşkün olduklarından ağaçların tepelerine çıkıp arı kovanlarını basarlar. Kat’iyetle leş yemezler. Ayı yaratılış itibariyle obur olduğundan bu huyundan istifadeyle pekçok şey öğretilebilir. Talim ettirilmiş bir ayı gayet itaatkar olup meyve, şeker, vs. gibi bir mükafata kavuşmak hevesiyle öğrendiği şeyi sahibinden emir alır almaz tatbik eder. Hatta sirklerde çeşitli gösteriler yapabilir. Arka ayakları üzerine dikilebilmesi, insan görünüşü verdiğinden herkesçe sevilir. Ayı şeklinde yapılan çocuk oyuncakları bu sevginin belirtilerinden biridir.

Temkinli ve ihtiyatlı bir hayvandır. Oldukça da cesurdur.

İncelemeler ayının avını sıkarak öldürmediğini, daha çok ön pençe darbesi ve dişleriyle öldürdüğünü göstermektedir. Yaratılış itibariyle inzivaya çekilmeyi seven bir hayvandır. Toplu halde yaşamayı sevmez. Ormanlarda bir ağaç kovuğu veya mağaralarda bir in bulursa derhal orasını kendine yurt edinir. Kışın, inine çekilerek haftalarca ve yalnız başına günlerini orada geçirir. Ayı gerçek manada bir kış uykusuna yatmaz. Kışın ininde uyuklarken vücut ısısı normalin altına düşmez, hatta ılık havalarda uyanıp ininden çıktığı da olur.

Dişi ayı, yedi aylık bir hamilelikten sonra, kışlık ininde ve genellikle ocak ayında ikiz doğurur. Bazan üç-beş yavru doğurduğu da olur. Doğan yavrular şaşılacak kadar küçük (180-350 gr), tüysüz ve gözleri kapalıdır. Uzun süre korunmaya ve bakıma muhtaçtırlar. Gözleri dört hafta sonra açılır, dört aylıkken anneleri ile gezmeye ve yaşamak için gerekli işleri öğrenmeye başlarlar. Altı aylıkken yavrularda ısırma isteği başgösterir. Anne ayı ikinci kışı da yavruları ile beraber geçirir. Onları en iyi şekilde yetiştirir, bazan sırtında taşır, onlarla oynar. Eğer yavrularına yaklaşan olursa, korkunç ve yırtıcı bir canavar olur.

Amerika’da yaşayan korkunç ayı ve aç kutup ayısının dışında diğer bütün ayılar çekingen ve uysaldır. Rahatsız edilmedikçe insana pek saldırmazlar. Bununla beraber yanlarına yaklaşmamalıdır. Amerikan serbest milli parklarında arabalarını terk ederek bu hayvanlara yaklaşanların bazan hayatlarını kaybettikleri görülmüştür.

Ayılar genellikle yağı ve postu için avlanırlar. Ayı avı son derece tehlikelidir. Yaralı ayı bir kaplandan daha yırtıcı ve korkunç olur. Postu her ne kadar kaba ise de sıcaklığı sebebiyle çok makbuldur.

1. Boz ayı (Ursus arctos):

Yurdumuzda, Balkanlar’da, Sibirya, Kuzey Afrika ve Kuzey Amerika’da yaşar. Batı Avrupa’da çok avlanıldığından şimdi ancak Pirene Dağlarında ve İskandinav ülkelerinde rastlanır. Kuzey Amerika ormanlarında yaşayan korkunç ayı olarak da bilinen Grizzly (U. horribilis), 2,5 metre uzunlukta ve 450 kg ağırlıktadır. Tırnakları ise 10 cm uzunlukta olduğundan ağaçlara tırmanamaz. Fakat iyi yüzücüdür. Alaska’da yaşayan Kodiak boz ayısı dünyanın en iri etçil hayvanıdır. 270 cm uzunlukta ve 800 kg ağırlıktadır. Arka ayakları üzerine kalktığı zaman 360 santimetrelik korkunç görünüşlü bir dev olur. Türkiye’de yaşayan ve sokaklarda ayıcıların oynattıkları ayılar boz ayı türüdür.

2. Kara ayı (Ursus maritimus):

Ayıların en ufaklarındandır. Çok çeşitleri vardır. Bunları boz ayılardan ayırt etmek güç olur. Çünkü kahverengi de olurlar. Pas rengi, tarçın rengi ve hatta beyaz renkte kara ayılar vardır. Meşhur kamp hırsızlarıdır. İnsanlara ait yiyecekleri çok severler. Asya’nın siyah ayısı, Amerikan kara ayısından daha küçüktür.

3- Güneş ayısı-Malaya ayısı (Ursus malayanus):

Asya’nın güneydoğusunda, Sumatra ve Borneo’da yaşar. Buna tropikal ayı da denir. Ayıların en küçüğü olup çok iyi tırmanıcıdır. Göğsünde nal veya gerdanlık biçiminde sarımsı-turuncu bir leke bulunur.

4. Gözlüklü ayı (Tremarctos ornatus):

Güney Amerika’nın And Dağlarında yaşar. Adını, gözlerini çevreleyen beyaz halkalardan almıştır. Siyah postlu olup daha çok otçuldur. Ağaç tepelerinde maymun gibi dolaşarak beslenir.

5. Tibet ayısı (Ursus thibetanus):

Siyah veya boz renklidir. Tibet, Doğu Sibirya, Çin ve Japonya’da yaşar. 180 cm uzunlukta ve 180 kg kadar ağırlıktadır. Göğsünde “y” harfine benzer beyaz bir leke vardır.

6. Dudaklı ayı (Melursus ursinus):

Doğu Hindistan ve Seylan’da ormanlarda yaşar. Uzunluğu 175 cm kadardır. Postunun uzun siyah tüyleri, vücuduna tıknaz bir görünüm sağlar. Bunun da göğsünde sarı veya beyaz bir hilal vardır.

7. Kutup ayısı -Beyaz ayı- (Ursus maritimus):

Soğuk kuzey kutup bölgesinin karlı sahillerinde ve buzullar üzerinde yaşar. Diğer ayılar gibi tıknaz olmayıp başı ve vücudu ince uzun yapılıdır. 2,5-3 m uzunlukta ve 400-500 kg ağırlıktadır. Derisinin altında kalın bir yağ tabakası vardır. Çok iyi yüzücüdür. Ayak tabanlarının altında deriden yastıklar ve tüyler olduğundan buzlar üzerinde kaymadan rahatlıkla hareket eder. Karada saatte 35-40 km sür’atle koşarak bir ren geyiğine yetişebilir.

En çok balık ve fok yer. Aç kaldığı zamanlar yüzen buz parçaları üzerine binip kilometrelerce uzaklara giderek besin arar. Fok balıklarının soluk alma deliklerinde pusuya yatar.

Kutup ayıları yalnız yaşar. Sadece çiftleşme mevsiminde bir araya gelirler. Sonra tekrar ayrılırlar. Gebe dişiler kar içinde inler yaparak kış uykusuna yatar. Erkek ise kışın şiddetinden ve besin için daha güneylere iner. Erkek kış uykusuna yatmaz.