Alm. Mondel, Tonsille (f), Fr. Tonsille (f), İng. Tonsil. Ağız boşluğu ile yutak arasının iki yanında bulunan badem biçimindeki büyükçe iki salgı bezi. Çatısı katılgan dokudan meydana gelmiş olan bademcikler, lenf dokusu özelliğindedir. Yükseklikleri 2-2,5 cm, genişlikleri 1,5 cm kadardır.

Bademcikler, küçük yaşlarda gelişmiş olup, büyüktürler. Erginlik çağına yakın küçülmeye başlarlar. Erişkinlerde çocuklara oranla daha az bir yer kaplarlar. Görevleri tam açıklık kazanmamış olmakla beraber, bütün lenf dokusunun görevi olan, vücudu, yabancı madde ve mikroplara karşı savunmak olduğu söylenebilir. Bademcikler, kiripta denilen girintilerine yakalanmış olan bakteri ve diğer hastalık yapıcı mikroorganizmalara karşı antikor denen bağışıklık cisimleri meydana getirirler.

Normalde insanın ağız ve boğazında birçok mikroorganizma bulunur. Vücudun direncinin düştüğü durumlarda veya yalnızca bu bölgenin korumasız kaldığı hallerde bu mikroplar, bademcikler ve üst solunum yollarındaki çeşitli hastalıklara sebeb olurlar. Bademcikler, vücudun en çok mikropla karşılaşan yerlerinden birisi olup, yine vücudun en sık iltihaplanan parçalarındandır.

Bademciklerin iltihabına anjin ismi verilir (Bkz. Anjin). Streptokok denilen bakteri grubunun yaptığı anjinler, böbrekte nefrit ve eklem-kalb romatizmasına sebeb olduğundan, ciddi olarak takip ve tedavi edilmelidirler.

Boğazdaki lenf dokusu sadece iki adet bademcikten ibaret olmayıp yutak girişindeki lenf bezleri bir halka meydana getirirler. Bu büyük ve küçük bademcikler topluluğuna “Waldeyer’in lenf halkası” adı verilir. Bu dokudaki bademcikler çıkarılsa bile kalan lenf dokusu iltihaplanarak anjin ortaya çıkabilir. Bu sebeple birkaç yıl önceye kadar çok sık yapılan bademcik ameliyatı giderek daha az oranda yapılmaktadır. Bademcik iltihaplarını önceden tedbirlerle önleyerek ameliyat yapma mecburiyeti ortadan kaldırılabilir. Çünkü 10 yaşından itibaren bademcikler kendiliklerinden küçülürler.

Bademcik ameliyatı: İki ana ameliyat tekniği vardır. Bunlardan birincisinde, iltihaplanan kısım çıkartılır ki bu tip ameliyat artık kullanışlılığını kaybetmiştir. Diğer metodda ise iltihaplı bademciklerin tamamı ve yanısıra iltihaba iştirak eden diğer lenf bezleri çıkartılır. Ameliyat ancak senede 5-6 defa veya daha sık iltihaplanan bademciklere uygulanır. Daha seyrek iltihaplanmalara karşı, rahatsızlık zamanında hemen tedavi uygulanmalıdır. Aksi halde kalb, böbrek ve mafsal iltihaplanmaları kaçınılmaz olur.

Hastalıklarından korunma: Yapılacak en önemli iş vücut direncini yüksek tutmaktır. Havası kirli, tozlu yerlerden kaçmak, gıda temizliğine çok dikkat etmek lazımdır. Soğuk-sıcak farklarının da hastalıkta önemli rol oynadığını unutmamak gerekir.

Hastalıklarında yapılacak işler: İltihabın çevre dokulara yayılması ve ilerleyici karakterde olması durumunda cerrahi müdahale gerekir. Hafif seyreden hallerde sıvı gıdalar almalı, soğuk ve sıcak yiyip içmemelidir. Ağrıyı kesmek için aspirin ve benzeri ağrı kesiciler kullanılabilir. Virüslerin yaptığı bademcik iltihapları birkaç günde kendiliğinden geçer. Bakterilerden olan iltihaplarda ise doktor kontrolünde antibiyotik tedavi yapılması uygundur.