Alm. Garten, Fr. Jardin, İng. Garden. Çiçek, meyve ve süs ağaçları gibi bitkileri; süs veya ticaret maksadı ile yetiştirmek için, parklardan küçük olan ve bahçe mimarisi planlamasına göre yapılan etrafı çevrili yerler. Bahçeler kurulma maksatlarına göre, tarım, süs, botanik, zoolojik diye çeşitlere ayrılırlar. Tarım bahçesi; içerisinde sebze ve meyve yetiştirilen bahçelerdir. Süs bahçeleri; bunlar özel ve genel olurlar. İnsanların dinlenme ve gezinti yeridir. İçerisinde her zevke hitab eden çiçek ve ağaçlar vardır. Botanik bahçeleri; çeşitli bitkiler üzerinde ilmi araştırma ve inceleme yapmak üzere kurulmuş zoolojik bahçeler. Bu çeşit bahçelerde bitki ve hayvanlar bir arada yetiştirilir.

Bahçe tesisinde yapılacak ilk iş, toprağın tesviye edilmesidir. Yüksek yerler kazılır, çukurlar doldurulur, meyiller düzeltilir ve büyük taş parçaları toplanır. Sonra; toprak, derince krizma (belleme) yapılır veya sürülür. Toprağın ve yetiştirilecek bitkilerin çeşidine göre bahçede kullanılacak, çiftlik gübresinin mikdarı hesab edilerek, gübreleme yapılır ve tırmıkla karıştırılır. Böylece toprak, ekim ve dikime hazır bir hale getirilmiş olur.

Ev, villa veya ticari bahçe gibi, bahçe şekillerinden, hangisine karar verilmiş ise, ona göre bahçe planı yapılır. Bahçe planı yapılırken, toprak durumu, iklimi, toprak altı su seviyesi, bitki hastalıklarına dayanıklılık ve sulama gibi durum ve imkanlar göz önünde bulundurulur. Aynı türden olan bitki çeşitlerinin, birbirlerini dölleyebilmesi için, aynı zamanda çiçek açanlarının olması gerektiği dikkate alınmalıdır.

Ağaçlar uzun ömürlü olurlar. İlerideki yıllarda alabilecekleri taç büyüklükleri, düşünülerek, aralarındaki dikim mesafesi ona göre tanzim edilir. Ağaç fidanları dikilirken, kare, dikdörtgen, üçgen veya santraçvari (her taraftan aynı hizada görülmesi) sistemlerden birisi uygulanır. Bunun için, ip ele alınır; verilecek mesafeler ip üzerinde işaret edilerek, ip gerilir ve fidan çukurları, ipteki işaret yerlerine kazılır.

Bahçe tesis edildikten sonra, sulama, toprak işlemesi, yabancı otlardan temizlenmesi, budama, aşı ve hastalıklarla mücadele yapılır. Bu gibi, bakım işlerine zamanlarını geçirmeden, gerekli zamanlarda bakılmalıdır.

Bahçenin etrafı duvar, tel örgü veya çitle çevrilir. Çit bitkileri; dikenli, sık dallı, gelişmeleri kuvvetli ve budamaya dayanıklı olmalıdır. Aynı zamanda, bahçedeki kültür bitkilerine, zararlı olabilecek hastalık ve zararlı böceklere, barınaklık yapamıyacak olanlarından seçim yapılmalıdır.

Memleketimizdeki bahçelerde en çok yetiştirilen süs ağaçları ve çiçekler:

Zarif kriptomerya çamı: Çabuk büyüyen bir bitkidir. Sonbaharda yaprakları pas kırmızısı, yazın yeşil renktedir. Bahçelerin çim parsellerine dikilir.

Japon kriptomerya çamı: Piramit biçimi alarak çabuk büyüyen bir ağaçtır. Kışın yaprakları daha canlı bir görünüştedir. Karaçam, kızılçam, porsuk çamı, montereçamı, ladin ve sedir gibi çam çeşitleri, bilhassa Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz bölgelerindeki bahçeleri süslerler.

Diğer süs ağaçları:

Tüysüz yapraklı yemişgen: Yaprakları geniş ve çok parlaktır. Marmara bölgesindeki bahçelere çok dikilen bir bitkidir.

Ligustrumlar: Sarkık dallı ligustrum, parlak yapraklı ligustrum, altuni Japon ligustrumu ve oval yapraklı ligustrum gibi çeşitleri vardır. Ligustrumlar yaprak ve çiçekleriyle güzel manzara yaparlar. En çok Marmara ve Ege bölgesi bahçelerinde yetiştirilir.

Cehri ağacı: Yaprakları oval, sert ve parlaktır. Çiçekleri salkım halinde, yeşil ve çok kokuludur. Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerindeki bahçelerde yetiştirilir.

Kaymak ağacı: Daimi yeşil bir ağaçtır. Yaprakları sert, parlak ve kurşunidir. Güneşli yerleri sever. Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde yetiştirilmeye elverişlidir.

Defne ağacı: Yaprakları yeşil, az parlaktır. Yurdumuzun ılıman iklim bölgelerinde yetiştirilmektedir.

Büyük çiçekli manolya: Daimi olarak yeşil haldedir. Uzun ömürlü, zarif, bal çiçekli, çiçekleri kokulu ve yapraklarının güzelliği ile bütün bahçelerde bulunması istenen bir bitkidir. En çok İstanbul bahçelerinde yetiştirilmektedir.

Gül: Yeryüzünde 25 bin kadar çeşidi vardır. Deniz seviyesinden itibaren 3500 m yüksekliğe kadar iyi gelişme ve yetişme imkanına sahiptir. Memleketimizin hemen hemen her tarafında yetişir. En fazla Anadolu’nun Göller Bölgesi denilen Isparta ve dolaylarında yetiştirilmektedir.

Karanfil: Türklerin milli çiçeğidir. Hemen bütün dünyada bir çok ailenin geçimini temin eder. Doğu Anadolu hariç, memleketimizin her yerinde yetiştirilmektedir. Çiçekleri, kırmızı, hafif pembe, sütbeyazı ve altın sarısı renginde olan çeşitleri vardır.

Nilüfer: Bahçelerde; havuz kenarlarının süslenmesinde kullanılır. Bir çeşit su çiçeğidir. Gösterişli yaprak ve çiçekleri vardır. Beyaz, sarı, pembe, kırmızı ve mor renkte olan çeşitleri çoktur. Memleketimizde, ılıman iklimli yörelerde yetişir (Bkz. Nilüfer).

Kasımpatı: Bahçelerde kenarlara, duvar diplerine ve ağaçcıklar arasına dikilerek, süslemede kullanılır. Japonların milli çiçeğidir. Çiçekleri; beyaz, krem, sarı, mor, bronz ve pembe kırmızısı renklerde olan çeşitleri vardır. Memleketimizde don tehlikesi olmayan yerlerde yetiştirilmektedir.

Bunlardan başka bölgenin iklimine göre bahçelerde çok çeşitli çiçekler yetiştirilmektedir.