1914-1918 yılları arasında Avrupa, Asya, Orta Doğu ve başka bazı bölgeleri etkileyen uluslar arası savaş. Birinci Dünya Savaşı'ndan önce, Avrupa devletleri arasında sömürge ve silâhlanma yarışı başlamıştı. Almanya ve İtalya ulusal birliklerini geç tamamladıkları için ham madde ve pazar arayışı içine girdiler. Bu durum karşısında, gelişen sanayiini ve zengin sömürgelerini korumak isteyen İngiltere, aşırı silâhlanmaya başladı. Bu sırada Rusya, Balkanlarda Panslavizm politikasını sürdürerek gücünü artırmaya çalışıyordu. Fransa, Almanya'ya kaptırdığı zengin kömür ve demir rezervlerine sahip Alsas Loren bölgesini geri alma çabasına girmişti. Bütün bu olaylar Birinci Dünya Savaşı'nın nedenleri olarak kabul edilmektedir; ancak Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahdının Bosna-Hersek'te öldürülmesi, savaşın patlamasına neden olan olay olarak gösterilmektedir.

Birinci Dünya Savaşı, İtilâf Devletleri ile İttifak Devletleri arasında gerçekleşti. İtilâf Devletleri Fransa, Rusya ve İngiltere'den; İttifak Devletleri de Almanya, İtalya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan oluşmuştu.

28 Temmuz 1914'te başlayan I. Dünya Savaşı'na, o dönemde siyasi, ekonomik, sosyal ve askeri yönden bunalım içindeki Osmanlı Devleti, Almanların ekonomik ve askeri yardım vaatleri ve İttihat ve Terakki Partisi önderleri Enver Paşa, Cemal Paşa ve Talat Paşa'nın kişisel kararları sonucunda katıldı. 2 Ağustos 1914'te önce gizli bir Osmanlı İmparatorluğu-Almanya ittifak anlaşması imzalandı. Aynı gün seferberlik ilan edildi. Akdeniz'de İngilizlerin baskısından kaçan Goben ve Breslaw (Yavuz ve Midilli) adlı Alman savaş gemilerinin, 27 Ekim 1914'te Karadeniz'e açılıp Sivastopol ve Odesa'yı bombalaması üzerine, Rus Ordusu 2 Kasım 1914'te doğudan taarruza geçti. İngiliz ve Fransız savaş gemileri 3 Kasım 1914'te Çanakkale Tabyalarını topa tutmaya başladı. Böylece, Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmiş oldu. Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı'nda Kafkasya, Çanakkale, Mısır, Irak, Makedonya, Dobruca, Arabistan ve Galiçya cephelerinde savaştı. Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin savaştığı en önemli cephelerden biri olan Çanakkale cephesinde, Boğazları ve İstanbul'u almak isteyen İngiltere ve Fransa, 18 Mart 1915'te Türk ordusunun direnişi karşısında yenilgiye uğradı ve donanmalarının büyük bir bölümünü kaybetti. Denizdeki savaşı kay beden İtilâf Devletleri karaya asker çıkarmayı denedi. Gelibolu Yarımadası'nda çok şiddetli çarpışmalar meydana geldi. Bu bölgede, 19. Tümen Komutanı olan Mustafa Kemal Atatürk, Arıburnu, Conkbayırı ve Anafartalar'da üstün başarılar gösterdi. Bu başarılarından dolayı kendisine "Anafartalar Kahramanı" unvanı verildi. Çanakkale'nin karadan da geçilemeyeceğini anlayan İtilâf Devletleri, Gelibolu'yu boşaltmak zorunda kaldılar. Çanakkale savaşları, milli mücadele ruhunu başlatan önemli bir zaferdir.

Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Almanya, sömürgelerini yitirdi. Ayrıca Almanya'nın silâh üretimi yapması ve sanayi kurması yasaklandı. Bu savaşın sonunda Avusturya, Macaristan, Çekoslovakya, Polonya, Yugoslavya (bugünkü Sırbistan-Karadağ) ve Türkiye Cumhuriyeti devletleri kuruldu. Rusya'da Çarlık rejimi yıkılarak dünyada ilk kez sosyalist bir yönetim kuruldu. İngiltere, Avrupa'da rakipsiz bir duruma geldi ve büyük bir ekonomik güce ulaştı.

İLGİLİ KONULAR

İkinci Dünya Savaşı, Birleşmiş Milletler