Solunum sisteminin başlangıcı olan ve koku alma organını da içeren, iki gözün arasında yer alan çıkıntılı yapı. Burun boşluğunun yüzeyi oldukça geniştir. Burada kohne adı verilen çıkıntılar vardır. Hava, soluk almayla buradan geçerken nemlendirilir ve toz parçalarından temizlenir. Burnun iç yüzeyini kaplayan sümüksü madde bu toz zerrelerinin saplandığı ve solunum sisteminin daha alt bölgelerine gitmelerini engellediği bir tuzak gibi çalışır. İçeri giren hava aynı zamanda ısıtılır.

Burun içerisinde aynı zamanda koku almayla ilgili almaçlar bulunur. Burun, havayı akciğerlere ileten bir boru olma görevini ve koku alma işlevini yerine getirmektedir. Koklama deliklerinden burun içerisine alınan hava önce oldukça ufak bir galeriler sistemine sokulur. Burada hava ısıtılır ve nemlendirilir; aynı zamanda içerisinde bulunan partiküller temizlenir.

Koku alma sinirlerinin etrafında mukus salgısı yapan hücreler bulunur. Mukus, koku alma sinirlerinin üzerini örtmüştür. Havada bulunan bir koku molekülünün koku alma sinirlerini etkileyebilmesi için, öncelikle mukus içinde çözünmesi gerekmektedir. Keskin kokular mukus salgısının artmasına yol açtığı gibi, bazı enfeksiyonlar da (nezle gibi) buna yol açabilir.

Burunda ve sinüslerde salgılanan sümük (mukus) ince bir film hâlinde genize akar. Bu salgı toz ve başka yabancı maddeleri tutarak akciğerleri koruma görevi yapar. Genelde bu olaydan pek haberdar olunmaz. Bu salgıları yutmak zarar vermez ve tükürülmesi gerekmez. Normalde, burundan ve sinüslerden günde bir kere ya da daha fazla sümük ve balgam çıkar. Burun duman ya da öteki tahrip edici maddelerden rahatsız olursa, salgıladığı sümük artacaktır. İşte bu fazla sümük burun rahatsızlığına neden olur. Bu sümük tahrip olmuş bir burnun rahatlaması için doğanın yarattığı bir korunmadır. Hava kuruduğu zaman boğazdaki ve burundaki sümük topaklar hâline gelir. Burun damlasının fazla kullanılmasından doğan tıkanıklıkların çözülmesi kolaydır. Durum bir süre daha kötüye gidebilir, ama birkaç hafta sonra burun damlasının etkisi geçtikçe normale dönecektir.

Burun deliğinin birinden ani kan gelmesi ne de burun kanaması adı verilir. Yaşam boyunca çoğu kişi en az bir defa burun kanaması geçirir. Bazen burna yenen bir darbeden kaynaklanan bu kanama, üşütme, sinüs enfeksiyonunu, kuru hava ya da burun içindeki kopan bir kabuk yüzünden de olabilir. Çocuklar ve gençlerde kanama genelde burun kıkırdağında (septum) başlar. Bu önemli değildir ve kolayca durur.

Burun deliklerinin tam içinde, ön kısımdaki kıkırdakta çok sayıda kılcal damar vardır. Bu damarlar kolayca zedelenir. Yaşlılarda burun kanamaları septumda ya da burnun daha derinliklerinde başlar. Ender görülen bu kanamaları durdurmak oldukça zordur.

Burun kanaması genellikle kolayca durur ve herhangi bir girişime gerek kalmaz. Ancak kanama durdurulamıyorsa ya da çok sık tekrarlıyorsa doktora başvurulmalıdır. Sıradan bir burun kanamasını şu şekilde durdurulabilir: Önce dik oturun ya da ayağa kalkılır kesinlikle yatılmaz. Dik durarak kanın burna doğru akması yavaşlatılır. İkinci olarak, burnun ucunda baş ve işaret parmaklarla sıkılıp ağızdan nefes alınır. Bu 5-10 dakika yapılır. Septumdaki kanama bu baskıyla duracaktır. Bazı kişiler buz koyarlar. Bu zararsızdır, ama kanamayı durdurmaz; çünkü soğuk burnun dışındaki damarlara etki yapar, septuma ulaşmaz. Burun kanaması durmazsa ya da çok sık olursa doktora başvurun. Doktor, önce kanı emici bir alete emdirir. Sonra ilâçlı bir pamuğu burna sokar. Bu tampon ve ilâç burun dokularını uyuşturur. Kanama devam ederse doktorunuz kimyasal bir madde ya da elektrikle konterizyon önerebilir. Bu yöntemde bir anestezik burnun içine verilir ve kimyasal bir madde ya da elektrik akımıyla damarlar yakılır. Bu şekilde kanın pıhtılaşması sağlanır. Buna karşın kanama sürerse, doktor ilâçlı bir tamponla ve bezle burnu kapatır. Bu tampon birkaç gün kanama yerinin üzerine basınç yaparak kanın durmasını sağlar. Tampon çıkartıldıktan sonra koterizasyon (yakma) yapılır ve tekrarlanması önlenir. Yüksek tansiyon gibi başka bir hastalık nedeniyle ya da burnun çok içlerinden gelen bir kanamayı durdurmak zordur.

Burun kanallarının kronik olarak tıkalı olması biçiminde kendini gösteren burun polipleri rahatsızlık veren bir durumdur, ama genellikle sağlığa ciddi bir tehlike teşkil etmez. Bazen bunlar sinüslerin boşalmasını, sinüs enfeksiyonlarına yol açacak derecede engeller ve burun yoluyla nefes almada belirgin bir zorluk meydana getirir. Bazen aspirin kullanımıyla burun polipleri arasında ya da kistik fibrozla burun polipleri arasında bir bağlantı olabilir.

Burun polipleri, genellikle lokal anesteziyle gerçekleştirilen bir ameliyat yoluyla cerrahi olarak çıkartılır. Polipler tekrar görülebilir ve meydana geldikçe çıkartılması gerekebilir.

Üşütme ya da alerjide burundan nefes alamama, burun tıkanıklığı, burun deliklerinin bir şekilde tıkanması gibi rahatsızlıklar olur. Ama gerçek bir tıkanma olayı öyle çabuk geçmez. İki nedeni olabilir. Ya burun kemiğinde eğrilik vardır, ya da reçetesiz satılan burun damlası türü ilâçlar çok kullanılmıştır. Burum septumunun genelde burnu çok eşit ve düz şekilde böldüğü düşünülür, ama çok az kişideki septum gerçekten düzgündür. Genelde hafif bir eğrilik olur. Bazı kişilerdeyse tıkanıklık yapacak kadar eğridir. Bu tür eğrilikler çoğunca bir darbe dolayısıyla meydana gelir. Eğri kemikler, burunu burun kanamaları ya da sinüzite yatkın hâle getirir. Burun damlarının çok uzun süre kullanılmasından doğan burun tıkanıklıklarıysa tuhaf gelebilir.

Burnu ikiye bölen kemik ve kıkırdak dokudaki (septum) eğrilikler birçok kişide rahatsızlığa neden olmaz, bu durumda herhangi bir şey yapılması gerekmez. Ancak burun tıkanıklığına yol açarak nefes almayı zorlaştırıyorsa septoplasti denilen bir ameliyat yapılarak, septum düzeltilir. Ameliyat, lokal ya da genel anesteziyle yapılabilir.

İLGİLİ KONULAR

Solunum Organları, Burnun Yapısı, Koku Alma