Büyük Selçuklu Devleti, Oğuzların Kınık boyuna dayanmaktadır. Kınık boyu, 960 yılında Oğuz Yagbu Devleti'nden ayrılarak Seyhun Irmağı kıyısındaki Cend şehrine geldi. Selçuklular burada İslâm dinini benimsediler. 1025 yılında Selçuk Beyin torunları Tuğrul Bey ve Çağrı Bey Kınık boyunun başına geçti.

Tuğrul Bey, 1038 yılında, Nişabur kentinde adına hutbe okutarak hükümdarlığını ilân etti. Selçuklular, 1040 yılında Gaznelilerle yaptıkları Dandanakan Savaşı'nı kazanarak Horasan bölgesini ele geçirdiler. 1043 yılında Rey kentini ele geçirerek devlet merkezi yaptılar. 1048 yılında, Bizans'la yaptıkları ilk savaş olan Pasinler Savaşı'nı kazandılar. Tuğrul Bey, 1055 yılında halifenin daveti üzerine Bağdat'a girerek onu Şii Büveyhoğullarının baskısından kurtardı. Böylece Selçuklular, İslâm dünyasının koruyucusu ve lideri durumuna geldi.

Tuğrul Beyin ölümünden sonra, tahta 1064 yılında Alparslan geçti. İlk seferini Azerbaycan ve Kafkasya üzerine yapan Alparslan, bu seferle Ani ve Kars kalelerini ele geçirdi ve daha sonra batıya yöneldi. Bu arada Bizans, Türkmen akınlarını önlemek ve Türklerin ilerleyişini durdurmak amacıyla, Rey şehrini almak için harekete geçti. Bizans ve Selçuklu orduları 1071 yılında Malazgirt Ovası'nda karşılaştı. Malazgirt Savaşı'nda Selçuklu ordusu büyük bir zafer kazandı. Malazgirt Savaşı ile Anadolu kapıları Türk boylarına açılmış oldu ve Anadolu'da Türk tarihi başladı.

Alparslan'dan sonra Büyük Selçukluların başına Melikşâh geçti. Melikşâh zamanında devlet en geniş sınırlarına ulaştı. Bu dönemde vezir Nizamülmülk başarılı çalışmalar yaptı. Melikşâh'ın ölümüyle karışıklıklar ve taht kavgaları başladı. Emirlikler ve atabeylikler birer birer bağımsızlıklarını ilân etti. Horasan Selçukluları, Suriye Selçukluları, Kirmân Selçukluları, Irak Selçukluları ve merkezi önce İznik sonra Konya olan Anadolu Selçukluları bağımsızlıklarını ilân ederek kendi devletlerini kurdular. 1141'de Katvan Savaşı'nda Karahitaylara yenilen Büyük Selçuklu Devleti, 1157'de Sultan Sencer'in ölümüyle fiilen sona erdi. Daha sonra Anadolu Selçuklu Devleti'nin dışındaki öteki Selçuklu devletleri de yıkıldı.

İLGİLİ KONULAR

Anadolu Selçuklu Devleti