Alm. Kaskade (f), kleinerer Wasserfall (m), Fr. Chute d’eau, Cascade (f), İng. Waterfall, Cascade. Coşkun bir hâlde yüksek bir yerden dökülen su kütlesi. Şelâle olarak da bilinir. Çağlayanlar çok büyük aşındırma gücüne sâhiptir. Bu özelliği, suyun düşme yüksekliğine, düşen suyun hacmine, düştüğü kayalığın yapısına ve diğer sebeplere bağlıdır. Çağlayanların yüzey şekillerinin kalıcı olmaması diğer bir özelliğidir.

Çağlayanlar genel olarak üç değişik arâzi yapısına sâhip bölgelerde toplanmıştır. Bunlar yüksek platoların kıyı kesimleri ve buraları kesen büyük çatlak hatları, karaların iç bölümlerinde yer alan kristalli kayalar ile kıyı bölgelerinde yer alan zayıf tortul kayalıklar arasında uzananlar ve buzulların etkisinde kalmış yüksek dağlık bölgelerdir.

Çağlayanlar, meydana geliş sürelerine bakılarak üç ana grupta toplanır: İlki, akarsu yataklarının kırılma, buzullaşma veya başka sebeplerle değişikliğe uğraması yüzünden; ikincisi, farklı aşınma süresi sonunda; üçüncüsü ise akarsu yatağının meydana gelmesi sırasında olan çağlayanlardır.

Türkiye’nin başlıca çağlayanları; Tortum, Gürlivek, Sızır, Bünyan, Defne ve Düden’dir.

DÜNYADAKİ ÖNEMLİ ÇAĞLAYANLAR

Adı Ülke Irmak Yükseklik (m)

Angel (Churún merú) Venezuela Churún 979

Tugela Güney Afrika Tugela 948

Mitarazi Zimbabve Inyangombe 762

Yosemite ABD Yosemite 739

Cuquenan Venezuela Cuquenan 610

Sutherland Yeni Zelanda Arthur 580

Kile Norveç (-) 561

Kahiwa ABD (-) 533

Mardal (Doğu) Norveç Eikesdal 517

Takakkaw Kanada Yoho 503

Ribbon ABD Ribbon 491

Kral George-VI Guyana Utshi 488

Woolomombi Avustralya Woolomombi 482

Mardal (Batı) Norveç Eikesdal 468

Kaliuwaa (Sacred) ABD Kalanui Çayı 463

Kalambo Tanzanya-Zambia Kalambo 427

Gavarnie Fransa Gave de Pau 422

Giessbach İsviçre Giessbach 391

Trümmelbach İsviçre Trümmelbach 391

Krimmler Avusturya Krimmler 380

Vettis Norveç Morkedola 371

Papalaua ABD Kawai Nui Çayı 366

Silver Strand ABD Merced 357

Honokohau ABD Honokohau Çayı 341

Lofoi Zaire Lofoi 340

Serio İtalya Serio 315

Barron Avustralya Barron 300

Belmore Avustralya Barrengarry Çayı 300

Cannabullen Avustralya Cannebullen Çayı 300

Horseshoe Avustralya Govetts Leap Çayı 300

Wallaman Avustralya Stony Çayı 300

Staubbach İsviçre Lutschine Weisse 290

Pungwe Zimbabve Pungwe 277

Helena Yeni Zelanda Helena 271

Mollijus Norveç Reisenelva 269

Austerkrok Norveç Torrfjordelva 257

K. Edward-VII Guyana Semang 256

Jog (Garsoppa) Hindistan Sharavati 253

Kaieteur Guyana Potaro 251

Waipio ABD Kekee Çayı 244

Tully Avustralya Tully 240

Feigum Norveç Feigumelvi 218

Fairy ABD Fairy 213

Fossa Norveç Ullo 210

Feather ABD Fall 195

Aurstapet Norveç Aura 193

Maletsunyane (Semon Kong) Lesotho Maletsunyane 192

Sakaika Guyana (-) 192

Reichenbach İsviçre Reichenbach 190

Bridalveil ABD Bridalveil 189

Guaira (Sete Quedas) Brezilya Parana 114

Victoria Zambia-Zimbabve Zambezi 108

Kaveri Hindistan Kaveri 98

Paulo Afonso Brezilya Sao Francisco 84

Iguaçu Arjantin-Brezilya Iguaçu-Parana 82

Churchill (Büyük) Kanada Churchill (Hamilton) 75

Niagara (Horseshoe) Kanada-ABD Niagara 49

Detti İzlanda Jokulsa 44

Ren İsviçre Ren 24

Khone Kampuçya-Laos Mekong 14

Uburupunga Brezilya Parana 12