meşhur Osmanlı âlim ve şâiri. Amasya’da doğmuş olup, doğum târihi bilinmemektedir. Babası ileBursa’ya yerleşti. Cenâbî Mustafa Efendi, Peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) torunu hazret-i Hüseyin’in soyundan olduğu için seyyiddir.

Cenâbî Mustafa Efendi, İstanbul’a gelerek çeşitli medreselerde ilim tahsil etti. Sonra büyük âlim Ebussu’ûd Efendiden dînî ilimlerle, bunların kolları olan âlet ilimlerini tahsil etti. Kendini yetiştirdikten sonra İstanbul’un ve Edirne’nin sahn medreselerinde müderrislik yaptı.

Fazîleti, güzel ahlâkı sebebiyle herkes tarafından sevildi. Sultan Üçüncü Murad Han tarafından da taltif edilip, takdîrini kazandı. Kâdı olmayı tercih ettiği için 1587 senesinde Halep kâdılığına tâyin edildi. 1589 senesinde rahatsızlandı. Bu sebepten kâdılıktan ayrıldı. 1590 senesinde Halep’te vefât etti.

Dînî ilimlerde olduğu gibi, Arap edebiyâtında ve târih ilminde de kendisini yetiştirdi. Bahr-i İlim isimli iki büyük cilt hâlinde, çok güzel ve sağlam kaynaklı Arabî târih kitabı yazdı. Bundan başka birkaç eseri daha vardır.

Cenâbî Mustafa Efendi, Arabî ve Türkçe çok güzel şiirler de yazdı.