Moğol kabilelerini buyruğu altında birleştirmiş, Asya'yı bir baştan bir başa fethederek güçlü bir imparatorluk kurmuş, büyük devlet adamı. Cengiz Hanın asıl adı Temuçin'dir. Temuçin, Cengiz unvanını, kağan olunca almıştır. Moğol Devleti'nin ünlü bir beyi olan babası Yegüsey Bey ölünce, babasının başkanı olduğu boy dağıldı. Bu nedenle Temuçin'in çocukluğu sıkıntı içinde geçti. Yirmili yaşlara gelince mücadeleye girişerek, önce bağlı olduğu boyu buyruğu altına almayı başardı. Sonra başka boylar da onun yönetimini kabullendiler. Bir bölük Moğol boyu da Camuka adlı beyin önderliği altında toplanınca, Temuçin ile Camuka karşı karşıya geldiler. Uzun süren savaşlardan sonra Camuka'yı yenen Temuçin, Moğolistan'a tümüyle egemen oldu. 1206'da bütün Moğol kabilelerinin temsilcilerinin bir araya geldiği kurultay, Temuçin'i Cengiz adıyla Kağan (Hakan) ilân etti.

Cengiz Han bundan sonra, doğuda ve batıda fetihlere girişti. 1213'te Çin Seddi'ni aşarak Çin'in önemli yerlerini aldı. 1215'te Pekin'e girdi. Batıya yaptığı fetihlerle, Uygurlar, Karluklar ve Naymanları kendisine bağladı. Daha sonra Türkistan'a yöneldi. Harzemşah Devleti'ne son vererek Buhara, Semerkant gibi önemli kentlerin yanı sıra Maveraünnehir ve Horasan bölgelerini ele geçirdi.

Cengiz Han, göçebe toplulukları başarılı bir şekilde yönetti. Çeşitli danışmanlarının etkisiyle Uygur yazısını ve yönetim biçimini imparatorluğuna soktu. Büyük bir anarşi içine düşmüş olan topluma, düzen ve disiplin getirdi. Farklı dinlere karşı iyi davrandı, böylece imparatorluğu, muazzam büyüklüğünün oluşturduğu tehlikelere karşı bir süre dayanabildi. Cengiz Han, Asya'yı, Pasifik'ten Avrupa kapılarına kadar birleştirerek, burada düzenin egemen olmasını sağladı. Bu fetih hareketleriyle Cengiz Han, tarihteki yerini almıştır; ancak yine bu fetihler sırasında giriştikleri yağmacılık ve yıkım hareketleri, tarihte olumsuz izler bırakmıştır.

Sağlığında imparatorluğunu, oğulları Cuci, Çağatay, Ögeday, Tuluy arasında paylaştırdı. Ögeday kurultay tarafından Cengiz'in halefi olarak seçildi. Cengiz Han'ın çocukları ve torunları, Çağatay Hanlığı, Altınordu Hanlığı, Kırım Hanlığı, Gökordu Hanlığı, Astrahan Hanlığı gibi hanlıklar kurmuşlardır.

İLGİLİ KONULAR

Moğollar