Temel Kurutma Yöntemleri

ilk zamanlar kuruyunca rengi ve şekli bozulmayan çiçekler kültüre alınmış, bunların daha dayanıklı, iri çiçekli, katmerli, uzun boylu kültür varyeteleri elde edilmiştir.

Bu konuda yapılan araştırmalar çoğaldıkça değişik yöntemlerin kullanılması ile hemen hemen tüm çiçeklerin yeni toplanmış gibi son derece canlı bir, şekilde uzun süre iç mekanları süslemesi sağlanmıştır.

Bu kurutma çiçeklerin yanısıra bazı bitkilerin dekoratif yaprakları (Eucalyptus gunnu (okaliptus), Magnolia grandiflora (manolya), Eğreltiler gibi), bazısının tohum kapsulleri, tohum zarfları için (Papaver somniferum (hashas), Lunaria annua) ve hatta bazen ilginç dalları (Salix caprsa (keci söğüdü), Cornus sp: (kızılcık), Corylus avellana (fındik)) için yapılmaktadır. Ilex aquifolium (coban püskülü), Crataegus coccinea (ak diken) gibi dekoratif meyveleri olan bitkilerde meyveleri için kurutulmaktadır. Tazeyken çabuk solan ya da dikkatimizi çekmeyen bazı bitkisel materyallerde (Erygium sp.) kurutulduğunda önemli bir yardımcı materyal olarak dikkati çekmektedir (Thorpe, 1985).

Kurutma amaciyla bitkisel materyalin toplanmasinda gun icindeki zaman cok onemlidir. Kesinlikle nemli bir gunde toplanmamalidir. Materyal cigin kurumasindan sonra ve aksam nemi baslamadan onceki zaman araliginda toplanmalidir.

Bitkinin gelisme suresi icinde farkli bitki cinslerine, hatta ayni cinsin farkli turlerine gore farklilik kazandigi icin bitkisel materyalin gelismenin hangi devresinde toplanacagi konusunda genel bir fikir ortaya atilmaz.

Hava ile Kurutma

çok sayıda varyasyonlari ve farkli terimleri icerdiginden hava ile kurutma cok genel bir terimdir. En genis anlatimla hic bir kimyasal kurutucu kullanilmaksizin dogal olarak kurutulan çiçekleri ifade eder. Bu teknik iyi havalandirılan, karanlik ya da cok hafif los isik alan, kuru, temiz ve sicak bir yerde uygulanmalidir. Sunun icin bir tavan arasi odasi ya da merdiven alti boslugu cok uygundur. Bitkisel materyalin hizli kurumasi icin sicak, kuru bir ortam ve iyi vantilasyon ,sarttir. Cunku ne kadar cabuk kurursa rengini ve seklini o derece iyi korur. Eger kurutma ortami isik alirsa renkleri solar. Ayrica toz kurum ve yağ kurutulan materyale yapisirsa kotu sonuclar dogurur (Foster; 1988).

Bitkisel materyal toplanir toplanmaz mumkun oldugunca cabuk kurutulmalidir. Ozellikle yapraklari icin kurutulanlar disinda kalanlarin, yapraklari bitkisel materyal henuz taze ve kolay koparilirken uzaklastirilir. Yapraklar koparildiktan sonra dallar kucuk bir demet halinde toplanir, sicim ya da lastik bant ile baglanir. Dallar kururken buzucur ve ceker; bu nedenle mumkun oldugunca siki siki baglanmalidir. Demetler hava sirkulasyonuna olanak verecek araliklarla ve ters bir sekilde asilmalidir.

Çiçeklerin ağırlığı kururken dallari asagiya dogru cekeceginden dolayi demetler ters olarak asilirlar. Ama bunun istenen etkiye saglamadigi bazi durumlar vardir. Physalis alkikengi'nin (Cin feneri) parlak portakal renkli tohum kapsulleri ters asildiginda dogal ,sekilleri bozularak kurur. Bu nedenle yatay olarak uzatilan bir sicim uzerine ayri ayri, dik bir sekilde baglanmalidir.

Daucus carota (havuc) ve Gerbera jamesonii gibi bitkilerin çiçekleri ters olarak asilip kurutuldugunda tac yapraklari kivrilarak kapanacaktir. Bu tur bitkiler çiçeklerini destekleyecek sekilde yeterli genislikteki tel kafeslerin arasinda kurutulmalidir. Clematis vitalba, Humulus lupulus (serbetci otu) vb. sarilici bitkilerde yatay bir telin uzerine gevsek bir sekilde tutturularak kurutulabilir.

Eger tum materyal kurutmak icin ters olarak asilirsa sonucta yapilan arajmanlar asiri dik gorunum alacaktir. Onun icin kurutulurken bazi materyalin hafif egilmesine izin verilmelidir. Orn:Typha latifolia (saz), Gramineae Familyasi uyeleri gibi.

Uygun araliklar birakilarak bitkisel materyal gazete kagidi uzerine yayilarak da kurutulabilir. Ama kuflenmesi icin 2 gunde bir cevrilmelidir. Havada kurutmanin diger bir varyasyonu evaporasyon teknigi olarak adlandirilir. Bu yontem çiçekler 2-5 cm yuksekliginde su iceren vazolarin icine yerlestirilir. Boylece çiçekler kururken evaporasona da izin verilir ve kurutma islemi agir bir sekilde ama dogal pozisyonlarini koruyarak gerceklesir. Bu yontem ozellikle Hydrangea macrophylla (ortanca), Calluna vulgaris (supurge calisi), Ageratum houstonianum (vapur dumani) ve tum Gramineae familyasi icin uygundur

Çiçekler disinda tohum zarflari, tohumdan olucan yumusak dallar, meyvalar cok az gercek kurutmaya gereksinim duyarlar. Bunlar renklerinin teksturlerinin en iyi oldugu zamanda hasat edilmelidirler.

Gomphrena globosa, Xeranthemum sp. (olmez otu), Helipterium roseum (buyuk gonca) ve Helichrysum bracteatum'um (kagit cicegi çiçekleri havada kolaylikla kurur. çiçekleri onlar canliyken bile kuru gibi gorunurlerse de, onlarin kuruduktan sonra kullanilabilmesi biraz ekstra bir calismayi gerektirir. Saplari kurudugunda çiçekleri tasiyabilecek kadar guclu degildir ve dallari hemen yana dogru kivrilir, çiçekleri de kotu bir sekilde asagiya dogru doner. Boylece guzel gorunmeyen bir pozisyon alir.

Bu turden zayif, ince sapli çiçekler kurutulmadan once saplari, cicegin 1-1,5 cm. altindan kesilir ve ince bir tel alttan derin bir sekilde sokularak tele alinir. Istenirse telin uzeri uygun renkte kagit ya da sahte sap ile kaplanabilir. Hava ile kurutmada kurutma suresi bitkiye bagli olarak 2-5 hafta arasinda degisir.

Kumda Kurutma

Havada kurutma rahatligina ve bircok bitki icin etkin olmasina ragmen bazi basarili olmayan sonuclarda elde edilmektedir. "Bir gulu şeklini koruyarak havada kurutabilir miyiz? seklinde soruldugunda bunun yaniti "Hayir" dir ama bunun icin biraz daha fazla sabir ve ozen gerektiren bu yontem onerilebilir.

Kullanilacak kum cok ince taneli, toz ve milden arindirilmis olmalidir. Icinde tuz kalintisi ya da organik materyal varsa iyice yikanmali ve suzulmelidir. Daha sonra 126 C etuv (firin) de yayvan kaplar icinde kurutulup bu islem ile kumdaki mikroorganizmalar da oldurulmelidir.

Kumun tam olarak kurudugunu anlamak icin icine biraz silisyum karistirilip, etuve konur. Silisyum kristalleri maviye dondugunde kum tamamiyle kurumustur. Kurutulan kum ince elekten gecirilerek icindeki topaklar parcalanir.

Kum agir oldugundan dolayi cok ince nazik materyal icin uygun degildir. Hafif bir kurutucuyla kurutuldugunda tac yapraklari burusan Dahlia pinnata, Paeonia lactiflora gibi çiçekler icin cok uygundur. Diger kurutuculardan daha kolay bir sekilde tac yapraklarinin arasindaki bosluk ve catlaklari doldurur. Uygun buyuklukteki saglam bir kutu icine (bu bir ayakkabi kutusu da olabilir) 2-5 cm yuksekliginde kum yayilir. Bunun uzerine bitkisel materyal yapisina gore uygun bir sekilde yerlestirilir ve parmak aralarindan yavas bir sekilde akitarak uzerine kum dokulur ve cicegin uzeri en fazla 2-5 cm kalinliginda bir kum tabakasi ile ortulmelidir. Ayni tur çiçeklerin ayni kutuya yerlestirilmesine dikkat edilmelidir. Sadece tek sira petalleri olan yalin kat çiçekler (Rudbeckia hirta (gunec capkasg), Gerbera jamesonu, Aster sp. gibi) yuzleri asagiya gelecek sekilde kuma ters olarak kapatilarak kurutulur.

Dahlia pinnata (dalya), Rosa sp. (gul) gibi katmerli çiçekler esas formlari korunarak kurutulmak istendiginde kum ya da borax'ta yuzleri yukan gelecek sekilde yerlestirilir.


Buradan da hic bir zaman onlarin kendi asil saplan ile kurutlamayacagi anlasilir. Kuruduktan sonra tel sokmak ya da sahte sap ilave cok zor oldugundan bu islemler onlar tazeyken uygulanmalidir. Bu turden katli tac yapraklari olan çiçekler kum icine yerlestirildikten sonra kum ilavesi cok agir bir sekilde ve bir kurdan ya da firca ile tac yapraklarinin arasi acilarak yapilmalidir.

Delphinium ajacis gibi uzun bacakli çiçeklerin cogu, kutulara yatay olarak uzatilarak kurutulur. Herhangi bir yuzunun yassilasmamasi icin yine burada da uzerine kum ilavesi cok yavas, dikkatli yapilmali ve altina destek konmalidir. Kumda kurutma islemi bitkisel materyale bagli olarak 3-5 hafta icinde gerceklesir.


Borax Yöntemi ile Kurutma

Bu yontem temelde kumda kurutmayla aynidir. Yalnizca kum daha etli, kalin tac yaprakli çiçekler icin tercih edilirken; kuma gore son derece hafif olan borax ince teksturlu çiçeklerin kurutulmasi icin daha uygundur. Borax esit miktarda misir unu gibi katki maddeleri ile karistirilir ve daha once anlatilan kum da kurutmada oldugu gibi kurutma islemi gerceklestirilir. çiçeklerde lekeler otucmaya baclamadan once çiçekler boraxtan cikarilmali, borax kalintilari bir firca yardimi ile hemen uzaklastirilmalidir.

Boraxta kurutulmaya uygun çiçeklerden bir kaci Anemone blanda (manisa lalesi), Cosmos bipinnatus, Viola odorata (kokulu menekse)'dir.

Silisyum Kristalleri ile Kurutma

Silisyum hizli bir kurutucudur. Cogu çiçeklerin kurumasi 2-3 gun icinde gerceklesir. Lilium sp (zambak) gibi etli yaprakli çiçekler bile 10 gun icinde kuruyabilir. Bu nedenle parlak, canli renkleri korumak icin idealdir.

Silisyum diger kurutuculardan daha fazla pahalidir ama suresiz olarak yeniden kullanilabildigi icin yalnizca baslangicta bir harcama gerektirir. Silisyum kristalleri cok ince hatta toz gibi olmalidir. Satin alinan silisyum kristalleri eger kuruysa mavi, nemli ise pembe ya da beyaz renklidir.

Kurutma islemi yine daha once anlatilan kumda kurutmada oldugu gibidir. Kurutmadan sonra çiçekler hemen silisyumdan cikarilir eger biraz fazla kalirlarsa cok kuru ve kolay kirilan bir hal alirlar. Cicegin uzerindeki tozlar bir samur firca ile uzaklastirilir.

Gliserin ile Kurutma

Cogu meyve, yaprak gibi kalin dokular icin en ideal kurutucudur. Gliserin yontemi ile yesil yapraklar sik sik zengin sonbahar kirmizisi, kahverengisi, bronz ya da sari renge donusur. Renk degisimi bitkinin cinsine bagli degildir. Toplanma zamani ve materyalin gliserinle muamele suresi etkin olmaktadir.

Uzun yillar bozulmadan guzelligini koruyan gliserin ile muamele edilmis materyal tozlandiginda sabunlu sicak su ile yikanarak yine orjinal gorunumu kazanir.

2 kisim kaynar su icine 1 kisim soguk gliserin ilave edilerek iyice karistirilmali ve solusyon dallari islatmayi dusundugumuz kaplarin icine 12-15 cm yuksekliginde dokulmelidir. Muamele sirasinda gliserin duzeyi kontrol edilmeli ve 12 cm'in altina indiginde solusyon ilave edilmelidir. Bu islem yumuşak sapli bitkiler icin 3-6 gunde odunsu dokular icinse 1 i!e 6 hafta arasinda degisen surelerde son bulmaktadir(Hillier ve Hilton, 1990).

Yaprak yuzeyinde nem damlaciklari olustugunda, yaprak uclarinda renk degisimi oldugunda ve yapragin alt yuzu yagli bir gorunum aldiginda dallar solusyondan cikarilir. Dallar ve yapraklar bir tulbent yardimi ile kurutulur.

Eger dallarin uc kismina dogru olan yapraklar solgun gorunuyorsa bir sure dallar basagagi asilarak solusyonun uc kisimlara cekilmesi saglanir. Tekrar kullanim icin gliserin solusyonu saklanir ve uzerine bir kac damla beyazlatici damlatilmasi onu kuflenmeden korur.

Mikro Dalga Firini ile Kurutma

Tercihen silisyum kristalleri gibi bir kurutucu i!e kaplanmis bitkisel materyalin mikro dalgada kurutulmasi en yeni ve cok hizli bir kurutma yontemidir. Boylesine hizli oldugu icin tecrube kazanincaya kadar sasirtici degisimlerle karşilasabiliriz. Mikro dalgada dogal renkler cok iyi korunur, çiçeklerin buyuk cogunlugu icin (ama hepsi degil) iyi sonuc verir (Vaûghan, 1988).

Kurutma islemi basladiginda bitkinin ozsuyu anormal duzeyde dusukse sonuc iyi olmayabilir. Mikro dalgada kurutmaya en uygun çiçekler arasinda Rosa sp., Chrysanthemum indicum (kasimpati), Tulipa sp. (lale), Dianthus caryophyllus (karanfil), Iris sp. (susen), Cornus sp. (kizilcik), Tagates patula (kadife), Paeonia lactiflora sayilabilir. Asiri derecede kucuk, ince teksturlu ya da narin çiçeklerde bu yontem pek onerilmez. Mikrodalga da kurutma hemen hemen 1 dk. gibi kisa sure icinde gerceklestiginden en dogru sureyi denemelerinizle bulabilirsiniz.

Presleyerek Kurutma

Presleme yontemi ile kurutulmasi amaclanan bitkisel materyal, derinligini yitirerek iki boyutlu hale getirilir. Bu nedenle cok etli, kalin, cikintili yuzeyli yapraklar ve çiçekler, birkac kat petali olan çiçekler ve dali ile birlikte kurutmasi amaclanan yapraklari dalin etrafina spiral bir sekilde dizili olanlari ve kalin odunsu sapli bitkisel materyal bu yontemle kurutmaya uygun degildir. Ancak Rosa sp. ve Dianthus caryophyllus gibi bir kac kat tac yapragi olan çiçeklerin tac yapraklari tek tek koparilarak kurutularak daha sonra bunlarla degisik kompozisyonlar yaratilabilir.

Presleme yontemi ile kurutma icin birkac tabaka kurutma kagidi alinir ve ortalarindan ikiye katlanarak A4 formunda dosyalar olusturulur. Bitkisel materyal duzgun bir sekilde dosyanin icine yerlestirilir. Yerlestirme sirasinda yapraklarin konulmamasina ve birbiri ustune gelmemesine dikkat edilmelidir. Bu dosyalar kuru bir yerde duzenli bir ,sekilde ust uste yerlestirilir ve uzerlerine agir bir kac kitap konarak kurumaya birakilir (Westland ve Critchley, 1975).

Bu islem icin dosyalar altina ve ustune konan iki tahta parcasinin arasina, yarilarindan mengeneyle sikistirilarak da yerlestirilebilir. Kurutma islemi sirasinda 34 gunde bir dosyalar acilip materyal kontrol edilir ve nemlenen kurutma kagitlari varsa bunlar yenileri ile degistirilir. Kuruma 2-4 hafta arasinda degisen surelerde gerceklesir.

Kurutulan Bitkisel Materyalin Kullanımı

Kurutulan materyallerde renk, doku ve sekil kombinasyonlan iyi ayarlanarak birbirinden guzel arajmanlar olusturulabilir. Porselen, cam, pirinc, bakir ya da hasir orgusu degisik sekillerdeki kaplardan bu amacla yararlanilir. Eski bir bakir mangali ve komur utusu hatta bir deniz kabugu atildigi kosesinden cikarilarak icine yerlestirilen çiçeklerle odanin bir kosesine canlilik getirilebilir.

Kurutulan bitkisel materyalle degisik kompozisyonlar yapilmasi biraz da kisinin yaratici gucune dayanmaktadir. Boylesi guzel ve seyrine doyulmayan bu kompozisyonlar en azindan 1 yıl gibi uzun bir sure kullanilabilir. Toz, gunes isinlari ve yag, buhar gibi yipratici faktorlerden korunarak bu sure daha da uzatilabilir.