Çocuk sağlığının, çocukları korumanın ve onları iyi yetiştirmenin önemini belirten bildiri. Dünya çocuklarının ortak haklarını belirleyen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 1959'da Çocuk Hakları Bildirisi'ni yayımlamıştır. Bu bildirinin belli başlı maddeleri şunlardır:

1. Çocuklardan sevgi esirgenmemelidir. Ailesi olmayan yoksul çocuklara özel ilgi gösterilmelidir.

2. Bir tehlike anında öncelikle çocuklar korunmalıdır.

3. Çocuklar sosyal güvenlikten yararlanmalıdır. Çocukların sağlıklı büyümeleri sağlanmalıdır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 41. ve 61. maddeleri çocuk haklarıyla ilgilidir. Anayasamız çocukların korunması, yardıma gereksinimi olan çocukların topluma kazandırılması için her türlü önlemi alır. Türkiye, sözleşmeyi 14 Eylül 1990'da imzalamış ve 1995'te de onaylayarak yürürlüğe geçirmiştir. Bu sözleşmeye göre, 18 yaşından küçük herkes çocuktur ve her çocuk "yaşamdan ayrılmaz haklara sahiptir". Çocuk Hakları Sözleşmesi, çocuğa; düşünce, ifade, din ve dernek alanlarında hak ve özgürlükleri tanımış ve her tür fiziksel ve ruhsal şiddete karşı toplumsal ve ekonomik önlemlerin alınmasını öngörmüştür.

ÇOCUK HAKLARINA DAİR SÖZLEŞME'NİN KISALTILMIŞ VE SADELEŞTİRİLMİŞ BAZI MADDELERİ ŞUNLARDIR:

Madde 1

Bu sözleşme uyarınca, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.

Madde 2

Sözleşmeyi kabul eden devletler, bu sözleşmede yazılı olan hakları, ülkelerinde bulunan her çocuğa hiçbir ayrım gözetmeksizin sağlamakla yükümlüdür.

Madde 13

Çocuğun, düşüncesini özgürce açıklama hakkı vardır. Bu hak, ülke sınırlarıyla bağlı olmaksızın, yazılı, sözlü, sanatsal biçimde ya da çocuğun seçeceği başka bir araçla her türlü haber ve düşüncenin araştırılması, elde edilmesi ve verilmesi özgürlüğünü içerir.

Madde 14

Taraf devletler, çocuğun düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkına saygı gösterir. Taraf devletler, çocuğun yeteneklerinin gelişmesiyle bağdaşır biçimde haklarının kullanılmasında çocuğa yol gösterme konusunda ana-babanın ve gerekiyorsa yasal vasilerin hak ve ödevlerine saygı gösterir.

Madde 23

1-Taraf devletler, zihinsel ya da bedensel özürlü çocukların saygınlıklarını güvence altına alan, öz güvenlerini geliştiren ve toplumsal yaşama etkin biçimde katılmalarını kolaylaştıran şartlar altında eksiksiz yaşamaları gerektiğini kabul eder.

2-Taraf devletler, özürlü çocukların özel bakımdan yararlanabilmeleri için yardım görmeleri gerektiğini kabul eder.

Madde 26

Taraf devletler, her çocuğa sosyal sigorta dâhil sosyal güvenlikten yararlanma hakkını tanır ve bu hakkın tam olarak gerçekleşmesini sağlamak için ulusal hukukuna uygun, gerekli önlemleri alır.

Madde 27

Taraf devletler, her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlâksal ve toplumsal gelişmesini sağlayacak yeterli bir yaşam düzeyine hakkı olduğunu kabul eder.

Madde 28

Taraf Devletler, çocuğun eğitim hakkını kabul ederler ve bu hakkın fırsat eşitliği temeli üzerinde gerçekleştirilmesi görüşünü benimserler; okul disiplinin çocuğun insan olarak taşıdığı saygınlıkla bağdaşır biçimde ve bu sözleşmeye uygun olarak yürütülmesinin sağlanması amacıyla gerekli olan tüm önlemleri alırlar; eğitim alanında, özellikle cehaletin ve okuma yazma bilmemenin dünyadan kaldırılmasına katkıda bulunmak ve çağdaş eğitim yöntemlerine ve bilimsel ve teknik bilgilere sahip olunmasını kolaylaştırmak amacıyla uluslar arası işbirliğini güçlendirir ve teşvik ederler. Bu konuda, gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleri özellikle göz önünde tutulur.

Madde 31

1-Taraf devletler, çocuğa; dinlenme, boş zamanını değerlendirme, oynama ve yaşına uygun etkinliklerde bulunma, kültürel ve sanatsal yaşama serbestçe katılma hakkını tanır.

2-Taraf devletler, çocuğa kültürel ve sanatsal yaşama tam olarak katılma hakkını, saygı duyarak tanır ve çocuğu bu yaşama özendirir; çocuklar için boş zamanı değerlendirmeye, dinlenmeye, sanata ve kültüre ilişkin etkinlikler konusunda uygun ve eşit fırsatların oluşmasını sağlar.

Madde 33

Taraf devletler, çocukların uluslar arası anlaşmalarda tanımlandığı biçimde uyuşturucu maddelerin yasa dışı kullanımına karşı korunması ve çocukların bu tür maddelerin yasa dışı üretimi ve kaçakçılığı alanında kullanılmasını önlemek amacıyla uygun olan her türlü önlemi alır.

Madde 34

Taraf devletler, çocuğu her türlü cinsel sömürüye karşı koruma güvencesi verir.

Madde 35

Taraf devletler, her ne nedenle ve hangi biçimde olursa olsun, çocukların kaçırılması, satılması ya da fuhşa konu olmasını önlemek için ulusal düzeyde ikili ve çok yönlü ilişkilerde gereken her türlü önlemi alır.

Madde 36

Taraf devletler, esenliğine herhangi bir biçimde zarar verebilecek başka her türlü sömürüye karşı çocuğu korur.

Madde 37

Taraf devletler aşağıdaki hususları sağlar:

a) Hiçbir çocuk, işkence ya da zalimce, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele ve cezaya tâbi tutulmayacaktır. On sekiz yaşından küçük olanlara, işledikleri suçlar nedeniyle idam cezası verilemeyeceği gibi salıverilme koşulu bulunmayan ömür boyu hapis cezası da verilmeyecektir.

b) Hiçbir çocuk, yasa dışı ya da keyfi biçimde özgürlüğünden yoksun bırakılamaz. Bir çocuğun tutuklanması, alıkonulması ya da hapsi yasa gereği olacak ve ancak en son başvurulacak bir önlem olarak düşünülüp uygun olabilecek en kısa süreyle sınırlı tutulacaktır.

c) Özgürlüğünden yoksun bırakılan her çocuğa, insancıl biçimde ve insan kişiliğinin özünde bulunan saygınlık ve kendi yaşındaki kişilerin gereksinimleri göz önünde tutularak davranılacaktır. Özgürlüğünden yoksun olan her çocuk, kendi yüksek yararı tersini gerektirmedikçe, özellikle yetişkinlerden ayrı tutulacak ve olağanüstü durumlar dışında ailesiyle yazışma ve görüşme yoluyla ilişki kurma hakkına sahip olacaktır.

d) Özgürlüğünden yoksun bırakılan her çocuk, kısa zamanda yasal ve uygun olan öteki yardımlardan yararlanma hakkına sahip olacağı gibi özgürlüğünden yoksun bırakılmasının yasaya aykırılığını bir mahkeme ya da başka yetkili, bağımsız ve tarafsız makam önünde iddia etme ve böylesi bir işlemle ilgili olarak ivedi karar verilmesini isteme hakkına da sahip olacaktır.

Madde 53

Bu sözleşmenin emanet edileceği makam, Birleşmiş Milletler Teşkilâtı Genel Sekreterliği olarak belirlenmiştir.

İLGİLİ KONULAR

İnsan Hakları