Alm. Experiment (n), Versuch (m), Probe (f), Fr. Essiai (m), experience (f), İng. Test, Experiment. Bir gerçeğin veya ileri sürülen bir fikrin doğruluk derecesinin veya yanlışlarının bulunması için yapılan araştırmalar. Denemelerin sâhası oldukça geniştir. Tarımda (meselâ tohumun filizlenme gücünün tesbiti için), havacılıkta (meselâ paraşütle atlama denemeleri), kuyumculukta (mâdenî paraların ayarının tesbiti için) vs. maksada göre denemeler yapılır.

Modern ilim anlayışının üç temel unsurlarından biri olan deneme (tecrübe), Müslüman fen âlimlerinin asırlar evvelinden bildikleri ve uyguladıkları bir husustur. Çünkü İslâm dîni tecrübe ve denemeye önem veren bir dindir. Asr-ı saâdette yaşanan şu hâdise tecrübe etmenin yalnız ilim konularına değil, sanat, zirâat, ticâret gibi günlük hayâtın her cephesine önemli bir unsur olarak gitmesini sağlamıştır.

Bir gün Peygamber efendimize eshâbından bir grup; “Efendim Yemen’e gittik. Orada hurmaları bizim atalarımızdan gördüğümüzden başka türlü aşılıyorlar ve daha fazla ürün alıyorlar. Siz Yemen’deki usûlleri mi, yoksa atalarımızdan gördüğümüz gibi mi aşılamamızı tavsiye edersiniz'”diye sordular. Peygamber efendimiz buyurdu ki: “Bir kısmınız atalarınızdan gördüğünüz gibi, bir kısmınız da Yemen’de gördüğünüz gibi aşılayın. Hangisinden daha çok mahsul alırsanız bundan sonra o usûlle yapın.”

İslâm devletleri dinlerine bağlı oldukları dönemlerde fen ilimlerinde ve her safhada bu düsturla hep ilerlemiş ve birinci olmuşlardı.

Teknoloji denemeleri: 1) Bir cismin zorlanmalara karşı koyma, esneme, vb. gibi yeteneklerinin anlaşılması için yapılan fiziksel veya kimyâsal işlem. 2) Bir makinanın kullanış özelliklerinin veya yapısının kontrol edilmesi için yapılan işlem.

Kontrol denemeleri: Malzemeler üzerinde yapılan bu denemeler onların şartnâmeye uygun olup olmadıklarının veya kendilerine bâzı özel, termik işlemlerin uygulanmasından sonra istenilen özellikleri kazanıp kazanmadıklarının anlaşılması için yapılır.

Araştırma denemeleri:Malzemeleri değişikliklere uğratarak onlara daha iyi özellikler kazandırmak maksadıyla laboratuvarda yapılan denemelerdir.

Kompozisyonda yazı çeşidi veya tür olarak deneme için (Bkz. Edebî Türler).