Alm. Ausländische Kredite, Fr. Crédits exterievr, İng. External credits. Ülke içinde yerleşik kişi veya kuruluşlarca, ülke dışında yerleşik kişi veya kuruluşlardan sağlanan dış krediler. Sağlanan bu krediler bağış, yardım yâhut da kredi şeklinde olmaktadır. Yardım ve kredi adı altında verilen krediler, belli bir fâiz ve geri ödeme plânına bağlandığından uygulama açısından aralarında farklılık yoktur. Ancak bağış, tanımı gereği herhangi bir ödeme planı olmayan, gerçek anlamda bir bağış niteliğindeki karşılıksız kredidir. Sağlanan dış kredilerle genellikle ülke içindeki kaynaklarla sağlanması güç olan, yatırım malzeme ve teçhizâtının finansmanı karşılanmaktadır. Dış krediler, ülkeye döviz olarak veya döviz karşılığı mal olarak gelmekte ve bu sebeple ödemeler dengesine kullanım safhasında (+), yâni olumlu etkide bulunmakta; ancak geri ödeme sırasında yine döviz olarak ödendikleri için (-), yâni olumsuz etkide bulunmaktadırlar.

Ülkemizde dış borç çeşitleri:

Ülkemizde dış borçlar, vâdeleri bakımından iki grupta incelenmektedir: Kısa vâdeli dış borçlar, orta ve uzun vâdeli dış borçlar.

Bir dış borcun vâdesi, kredinin anlaşma târihi ile son anapara ödeme târihi arasında geçen süredir. Eğer bu süre, bir yıla eşit veya bir yıldan az ise o kredi kısa vâdeli dış borç kapsamında ele alınmaktadır. Sürenin bir yıldan uzun olması durumunda krediler, orta ve uzun vâdeli dış borç olarak değerlendirilmektedir.

a. Kısa vâdeli dış borçlar: Milletlerarası ticârette ve mal alışverişlerinde ödeme problemlerinin ortadan kaldırılması amacıyla sağlanan krediler genelde kısa vâdeli dış borçlar kapsamında ele alınmaktadır. Yurt dışında yerleşik kişilerce Merkez Bankasında kısa vâdeli açılan kredi mektuplu döviz tevdiat hesapları, ticârî bankalarda açılan mevduatlar, kısa dönemli poliçeler, kabul kredileri (akseptanslar) ve akreditifler kısa vâdeli borçlanma araçlarından bâzılarıdır. Ayrıca ihrâcat prefinansman kredileri, banker ve kurye kredileri de kısa vâdeli dış borç kapsamına giren kredi türleridir.

b. Orta ve uzun vâdeli dış borçlar: Orta ve uzun vâdeli dış borçların en çok görülen ve alışılmış olan türleri program ve proje kredileridir. Yeniden finansman ve borç erteleme kredileri de bu gruba girer. Bu krediler, genelde, ülkenin ekonomik kalkınmasına yönelik olarak sağlanan kredilerdir. Temel amaç, kalkınmanın zorunlu kıldığı sermaye ve yatırım mallarının finansmanının sağlanmasıdır.

Program kredileri: Program kredileri, genel olarak, ikili anlaşmalarla sağlanan ve ülke içinde yerleşik ithâlâtçı kuruluşların kullanımına açık olan bir kredi türüdür. Herhangi bir projeye bağlı olmadığından proje kredilerine göre daha esnek bir yapıdadır. Mal ve hizmetlerin sâdece belli bir ülkeden ithâl edilmesi şartının bulunması durumunda, bu tür kredilere “bağlı program kredileri” adı verilmektedir. Eğer mal ve hizmetlerin belli bir ülkeden ithal edilme zorunluluğu yoksa, bu durumda krediler “bağsız program kredileri” adını almaktadırlar.

Proje kredileri: Proje kredilerinde amaç, belli bir projeye ilişkin mal ve hizmet ithâlâtının finansmanının oluşturulmasıdır. Kredilerin kullanım yöntemleri çeşitli kredilere göre değişmekle birlikte, genel olarak kullanım dönemi projenin bitiş süresine göre sınırlandırılmıştır. Proje kredilerini krediyi veren kuruluşlara göre çeşitli biçimlerde sınıflandırmak mümkündür. Eğer proje kredileri, ikili ve çok taraflı anlaşmalarla hükümetlerden sağlanıyor ise bunlara “resmî (imtiyazlı) proje kredileri” adı verilmektedir. Proje kredileri, satıcı firmalardan veya yabancı bankalardan sağlanıyor ise “ticari proje kredileri” adını almaktadırlar. İmtiyazlı proje kredilerinde, proje mâliyetinin tamâmı, sağlanan dış kredi ile karşılanırken, ticârî proje kredilerinde proje mâliyetinin ancak % 80’i veya % 85’i krediden karşılanmaktadır. Geri kalan % 15 veya % 20’lik miktar “peşinât ödemesi” (advance payment) olarak satıcı firmalara verilmektedir. Peşinât kredileri genellikle 5-6 yıl vâdeli olarak ve değişken fâizle milletlerarası para piyasalarından temin edilmektedir (Euro loans).

Proje kredilerinde borçlu, merkezi hükümet veya kamu yâhut da özel sektör kuruluşlarından biridir. Program kredilerinde kullanıcılar hemen hemen bütün ithâlâtçı kuruluşlar olabildiği halde, proje kredilerinde kullanıcı bir veya birkaç kuruluş olmaktadır. Ülkemizde son yıllarda proje kredilerinin toplam içinde payı önemli ölçüde artış göstermiştir.

Yeniden finansman ve borç erteleme kredileri: Bu krediler genellikle, mevcut olan borçların ödenmesinde ortaya çıkan riskleri azaltmak amacıyla alınan kredilerdir.