On dokuzuncu yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında etkili olan edebiyat akımı. Doğa bilimlerinin, özellikle de Darwinci doğa anlayışının ilke ve yöntemlerinin edebiyata uyarlanmasıyla gelişmiştir. Edebiyatta gerçekçilik geleneğini daha da ileri götüren doğalcılar, gerçekleri ahlâksal yargılardan, seçici bir bakıştan uzak bir anlatımla ve tam bir bağlılıkla anlatmayı amaçlar.

Doğalcılık, bilimsel belirlenimciliği benimsemesiyle gerçekçilikten ayrılır. Doğalcı yazarlar, insanı ahlâksal ve akılsal nitelikleriyle değil, rastlantısal ve fizyolojik özellikleriyle ele alır. Doğalcı yaklaşıma göre, çevrenin ve kalıtımın ürünü olan bireyler, dıştan gelen toplumsal ve ekonomik baskılar altında ezilir, içten gelen güçlü içgüdüsel dürtülerle davranırlar. Yazgılarını belirleyebilme gücünden yoksun oldukları için yaptıklarından sorumlu değillerdir. Doğalcılara göre, bireyin duygularını, düşüncelerini ve eylemlerini içinde yetiştiği ortam biçimlendirir. Bu durumda bireyi yetiştiği ortamdan çıkarıp farklı ortamlara sokarak, hareketleri incelenerek gerçek doğası ortaya çıkarılabilir.

Doğalcı yazarlar, kendi hazırladıkları ortamlardaki doğal olayları gözlemleyen bilim adamlarına benzer. Yarattıkları karakterleri bir bilim adamı tavrıyla dışarıdan gözlemler ve davranışlarını incelerler. Bu anlamda çevre betimlemeleri önem kazanır. Doğalcı yazarlar çoğunlukla bireydeki bozulmalardan çevreyi yani toplumu sorumlu tutar ve toplumsal eleştiri çerçevesi içinde toplumun çirkinliklerini sergilemeye çalışır.

İlk doğalcı roman Goncourt kardeşlerin bir hizmetçi kızın yaşamını inceleyen Germinie Lacarteux adlı yapıtıdır. Ama Emile Zola'nın Le Roman Experimental (Deneysel Roman) adlı eseri, bu akımın edebi bildirgesi sayılır. Zola'nın yanı sıra Guy de Maupassant, J. K. Huysmans, Leon Hennique, Henry Ceard, Paul Alexis, Alphonse Daudet doğalcı yapıda eserler veren yazarlardır. Türkiye'de de Nâbizade Nâzım, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Bekir Fahri, Selâhattin Enis, doğalcılık akımı etkisinde eserler veren yazarlardır.

İLGİLİ KONULAR

Zola, Emile