Osmanlı Devleti'nde donanmanın demirlediği, geleneksel denizcilik törenlerinin yapıldığı, doğal bir liman görünümünde olan koy, 17. yüzyıldan başlayarak dönem dönem doldurulmuş ve Dolmabahçe adıyla padişahların Boğaziçi'ndeki has bahçelerinden biri konumuna getirilmiştir. Tarihsel süreç içinde çeşitli padişahlar tarafından yaptırılan köşk ve kasırlarla donatılan Dolmabahçe; zamanla "Beşiktaş Sahil Sarayı" adıyla anılan bir saray görünümü kazanmıştır. Beşiktaş Sahil Sarayı, Sultan Abdülmecit döneminde (1839-1861) ahşap ve kullanışsız olduğu gerekçesiyle 1843 yılından başlayarak yıktırılmış ve aynı yerde günümüze dek gelen Dolmabahçe Sarayı'nın temelleri atılmıştır. Yapımı, çevre duvarlarıyla birlikte 1856'da bitirilen Dolmabahçe Sarayı 110.000 m2yi aşan bir alan üzerine kurulmuş ve ana yapısı dışında on altı ayrı bölümden oluşmuştur. Bunlar saray ahırlarından değirmenlere, eczahanelerden mutfaklara, kuşluklara, camhane, dökümhane, tatlıhane gibi işliklere uzanan bir dizi içinde, çeşitli amaçlara ayrılmış yapılardır.

Bu yapılar arasına II. Abdülhamit Döneminde (1876-1909) Saat Kulesi ve Veliahd Dairesi'nin arka bahçesindeki Hareket Köşkleri eklenmiştir. Dönemin önde gelen Osmanlı mimarları Karabet ve Nikogos Balyan tarafından yapılan sarayın ana yapısı; Mabeyn-i Hümâyün (Selâmlık), Muayede Salonu (Tören Salonu) ve Harem-i Hümâyün adlarını taşıyan üç bölümden oluşur.