hadis, tasavvuf ve târih âlimi. İsmi, Ahmed bin Abdullah olup, künyesi Ebû Nu’aym’dır. İsfehânî nisbesiyle (diye de) bilinir. Hâfız-ı İsfehânî ismiyle de meşhurdur. 947 (H. 336)de İsfehan’da doğdu ve 1038 (H. 430)de orada vefât etti.

Tasavvuf büyüklerinden Şeyh Muhammed bin Yûsuf-i Benâ’nın torunu olan Ebû Nu’aym İsfehânî, küçük yaşta Şam, Bağdat, Vâsıt, Nişâpur, Basra, Kufe gibi ilim merkezlerini dolaştı. Câfer Huldî, Abdullah bin Ömer bin Şevzeb, Esâm, Ebû Bekr-i Acurrî ve Hattâbî gibi zamânının âlimlerinden hadis, fıkıh, tasavvuf ve târih ilimlerini tahsil etti. Bilhassa hadis tahsili için çok yerleri gezdi ve birçok âlimden okuyup, icâzet (diploma) aldı. Şâfiî fıkhında yüksek dereceye ulaşıp, fıkıh ve tasavvuf bilgilerini kendinde topladı. En büyük gıdâsı ders vermek ve eser yazmak olan Ebû Nu’aym İsfehânî, ilim öğretip, pekçok âlim yetiştirdi. Kuşyâ bin Leyâlîrûz el-Cîlî, Ebû Sa’îd Malînî, Ebû Bekr bin Ebî Zekvânî, Hâfız Ebû Bekr el-Hatîb gibi âlimler ileri gelen talebeleri arasında yer aldı. Pekçok kıymetli eser yazarak insanlara İslâm dîninin emir ve yasaklarını bildirdi.

Eserleri:

1) Hilyet-ül- Evliyâ: Bu eserde; Hulefâ-i Râşidîn ile aşere-i mübeşşerenin, sahâbe-i kirâmın, tâbiînin, ve tebe-i tâbiînin hayatlarına yer vermiş ve zamânına kadar yaşayan meşhur âlimlerle evliyâullahın hayâtı, eserleri ve menkıbelerini anlatmıştır. Oldukça geniş ve kıymetli olan bu eseri, Ebü’l- Ferec İbn-ül-Cevzî Sıfat-üs-Safve adıyla kısaltmıştır. Hilyet-ül-Evliyâ’da; hâl tercümesi verilen zâtların rivâyetlerine de yer verilmiştir. Bu bakımdan hadis ilminde büyük ehemmiyet kazanmıştır. Eser Beyrut’ta ve Berlin’de basılmıştır. 2) Delâil-il-ün-Nübüvve: Hindistan’da basılmıştır. 3) Meârif-üs-Sahâbe, 4) El-Müstahrec-alel-Buhârî, 5) El-Müstahrec alel-Müslim, 6) Târih-i İsfehân, 7) Fedâil-üs-Sahâbe.