Alm. Ebullioskopie, Fr. Ebullioscopie, İng. Ebullioscopy. Bir çözeltinin kaynama noktasının yükselmesine (saf çözücüye göre) dayanarak çözünmüş maddenin molekül tartısını tâyin etme metodu.

Bir çözücüde uçucu olmayan maddelerden biri çözünecek olursa, çözünen madde çözücüyü seyreltir. Çünkü çözücü moleküllerinin bir kısmı çözünen maddenin solvatasyonu için sarf edilmiş ve hacim biriminde çözücü molekül sayısı azalmıştır. Çözünen maddenin cinsi ne olursa olsun miktarı çoğaldıkça çözücü o kadar seyreltilmiş olur. O hâlde çözünen maddenin molar konsantrasyonu ne kadar büyürse, çözücü konsantrasyonu dolayısıyla çözücünün buhar basıncı saf çözücüye nisbetle o kadar azalır. Kaynama noktası, sıvı fazın buhar basıncının dış basınca eşit olduğu sıcaklık olduğu bilindiğine göre çözelti saf çözücüden daha yüksek bir sıcaklıkta kaynar.

Kaynama noktasındaki artış miktarı, çözünmüş maddenin molar konsantrasyonu ile her bir çözücü için ayrı bir değeri olan “molar kaynama noktası yükselmesi sâbiti”nin çarpımına eşittir.

Dt = Kb m

Yukarıdaki eşitlikle Dt kaynama noktası yükselmesindeki artış miktarı, Kb molar kaynama noktası yükselmesi sâbiti, m ise çözünmüş maddenin molaritesidir. Molarite 1 kg çözücü başına çözünmüş madde mol sayısı olup şöyle hesaplanabilir:

1000 g
m= ¾¾¾¾
G.M.

Burada g çözünmüş maddenin gram miktarı, G çözücünün gram miktarı, M ise çözünenin molekül tartısıdır. Birinci denklemde m’nin yerine eşiti konursa:

1000 g
Dt = Kb ¾¾¾¾
G. M.

denklemi elde edilir. Kaynama noktası yükselmesi (Dt), çözünmüş madde gramı (g) ve çözücünün gram miktarı (G) bilinirse, çözünmüş maddenin molekül tartısı bulunabilir. Çünkü Kb sâbit olup her çözücü için bir değeri vardır. Meselâ, su için 1,86’dır.

Ebülyoskopi usûlü özellikle organik maddelerin molekül tartıları tâyininde çok büyük rol oynar. Anorganik maddeler iyonlaştıkları için bu usûle pek uygun değildirler. Yâni çözündükleri zaman moleküler yapıda kalan maddeler için kullanılır.