İslâm dîninde mükellef (sorumlu) kimsenin her türlü davranışlarının dindeki hükümleri. Dînin emirlerinden ve yasaklarından sorumlu kimselerin, yapmaları ve sakınmaları lâzım olan vazîfelerin hükümlerini belirten dînî bir tâbir.

Akıllı olan ve büluğ (ergenlik) çağına giren her Müslümanın, dînimizin emir ve yasaklarındaki bu hükümlere uyması kulluk vazifesidir.

Ef’âl-i mükellefîn sekizdir:

1. Farz: Allahü teâlanın Kur’ân-ı kerîmde yapılmasını açıkça ve kesin olarak emrettiği şeylere denir.Namaz kılmak, oruç tutmak, zengin olunca zekât vermek ve hacca gitmek gibi. (Bkz. Farz)

2.Vâcib: Yapılması farz gibi kesin olan emirlere denir. Bu emirlerin Kur’ân-ı kerîmdeki delîli farz kadar açık değildir. Zannî olan bir delîl ile sâbittir.Vitir namâzı ve bayram namazı kılmak, zengin olunca kurban kesmek, sadaka-i fıtr vermek gibi. (Bkz. Vâcib)

3.Sünnet: Peygamber efendimizin yapılmasını övdüğü, yâhut devâm üzere yaptığı, yâhut yapılırken görüp de yapılmasına mâni olmadığı şeylerdir.Namazların farzlarından önce ve sonra kılınan namazlar, ezan okumak, kâmet getirmek, abdest alırken misvâk kullanmak gibi. (Bkz. Sünnet)

4-Müstehab: Peygamber efendimizin, ara sıra yaptığı ve beğendiği hususlardır.Müstehaba, mendûb da denir.Yeni doğan çocuğa yedinci günü isim koymak, erkek olsun kız olsun çocuk için akîka hayvanı kesmek, güzel giyinmek, güzel koku sürünmek gibi.Müstehabı yapmak sevaptır.

5.Mübâh: Yapılması emir olunmayan ve yasak da edilmeyen şeylere denir.Yapanın niyetine göre sevap veya günah olur.Yemek, içmek, uyumak, giyinmek gibi işler mübahtır. Bunlar İslâmiyete uymak, emirleri yerine getirmek niyetiyle yapılırsa, sevap olurlar. Sıhhatli olup ibâdet yapmaya niyet ederek yemek, içmek böyledir.

6.Haram: İslâm dîninin kesin ve açık olarak yasak ettiği şeylerdir.Harâmların yapılması ve kullanılması kesinlikle yasaklanmıştır. Şarap ve her türlü alkollü içkileri içmek, yalan söylemek, hırsızlık yapmak, domuz eti, kan, leş yemek, emânete hıyânet etmek, rüşvet, fâiz ve kumar gibi. Harama helâl, helâla haram diyen dinden çıkar.(Bkz. Harâm ve Helâl)

7.Mekrûh: Allahü teâlânın ve Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâmın beğenmediği ve ibâdetlerin sevâbını gideren şeyler. Güneş doğarken, tam tepedeyken ve batarken namaz kılmak, sağ el ile tahâretlenmek, gayr-i müekked sünnetleri veya müstehapları yapmamak gibi. (Bkz. Mekrûh)

8.Müfsid: Dînimizde, meşrû olan bir işi veya başlanmış olan bir ibâdeti bozan şeylerdir. Namazda gülmek, oruçluyken bilerek bir şey yemek ve içmek gibi. Bu işler namazı ve orucu bozar.