Alm. Aquator (m), Fr. Equateur (m), İng. Equator. Yer küresinin karşılıklı kutuplarının tam ortasından geçtiği kabul edilen büyük çember. Ekvator sıfır derece enlem çizgisi olarak da bilinir. Bu çember güney ve kuzey yarım küreleri birbirinden ayırır. Ekvator düzlemi, dünyânın merkezinden geçer. Bu çember dışarı doğru genişletilse, genişletilmiş çember ile kabul edilen gök küresi kesişmesine “gök ekvatoru” denir. Ekvator yeryüzündeki bir noktanın belirlenmesinde kullanılan koordinat sisteminin bir parçasıdır. Gök ekvatoru ise astronomide kullanılır. Güneşin hareket düzlemi, gök ekvatoru ile üst üste düştüğünde gece ve gündüz eşit olur.

Fizikte yeryüzünde mağnetik eğilim açısı sıfır olan noktaların geometrik yerine “mağnetik ekvator” denir. Hücrebilimde, mitoz bölünmenin metafaz safhasında hücrenin ekvator düzleminde kromatikliğin iki kutbunda eşit uzaklıkta sıralanan kromozomların bütününe “ekvator plağı” adı verilir.

İklim bilimde; ekvator çemberinin her iki yanında Amazon ve Kongo çanaklarında, Gine Körfezine yakın alanlarda, Endonezya adalarının dağınık olmayan bölgelerinde gözlenen sıcaklık ve nem oranı yüksek olan yıl boyunca, bol yağmur, sürekli yüksek sıcaklık şeklinde kendini gösteren iklime “ekvator iklimi” denir. Doğrudan doğruya alize rüzgârının tesiri altında bulunan ve tropikal enlemlerin soğuk akıntıları boyunca uzanan akıntılara “Kuzey ve Güney Ekvator akıntıları” adını alır.

Okyanus bilimde, Atlas Okyanusunun alçak enlemlerinin sularını etkileyen batıya yönelmiş ve başlıca alizelerin geliştirdiği akıntılara “ekvator akıntıları” denir.

Zooloji’de bir eksenin iki yanında birbirine benzeyen iki kutuplu canlının eksen çizgisine “ekvator çizgisi” denir. Astronomi’de ise, yeryüzündeki bir noktanın coğrafi koordinatları yer ekvatoruna göre, bir gök cisminin koordinatları ise, gök ekvatoruna göre târif edilir.

Arz küresinde, kendi eksenine göre meydana gelen çok küçük sarsıntılar ekvatorun çemberinin birkaç yılda 0,5-1,0 m kadar değişmesine sebep olmaktadır.