Alm. Ekzem (n), Fr. Eczema (m), İng. Eczema. Derinin herhangi bir bölümünün kaşıntılı, kızarık, kabuklu, nemli, pullanma özelliklerini gösteren bir hastalığı. Had olan ekzamalarda içi sıvı dolu kesecikler, kırmızılık, nemlilik ve kabuklanma göze çarparken, müzmin (kronik) ekzemalarda kaşınmaya bağlı pullanma, deride kalınlaşma dikkati çeker. Dikkatli bir muayene ve özgeçmiş değerlendirilmesiyle teşhis konulur. Ekzemanın birçok tipleri vardır.

Atopik ekzema: Tipik allerjik bir deri hastalığıdır. Herhangi bir yaşta ortaya çıkabilen irsî, müzmin bir özelliği olup, deri belirtileri yanında, çok defa allerjik nezle, astım, konjoktivit, migren gibi hastalıklar da bulunur. Hastalığın oluşunda irsiyet, çiçek tozları, gıdâî allerjenler (allerji yapan gıdâlar), heyecan stresleri, enfeksiyonlar, deterjanlar, muhitin âni ısı değişiklikleri, aşırı sıcaklık, rutûbet, ter birikmesi gibi faktörler rol oynar. Süt çocukluğu devrinde ortaya çıkmışsa, yanaklarda hafif kızarma, deride kuruluk, çatlaklar, kepeklen meler, nemli plaklar dikkati çekerler. Belirtiler ağız ve göz çevresi, burun, çene, kulak önüne kadar yayılır. Umûmiyetle çocuk dört yaşına gelince kendiliğinden iyileşir. Çocukluk çağında ve ileri yaşlarda görülen atopik ekzemada aşırı kaşıntılı, kabuklu, kırmızı, kahverengi plaklar dikkati çeker. En çok dirsek önü ve diz altı bölgesi kaşınır. Kaşıntı bâzan bütün vücûdu tutabilir.

Tedâvisi: Hastayı, deterjan, sabun gibi tahriş edici allerjenlerden uzaklaştırmalı, onlara karşı aşılanmalıdır. Şikâyetleri giderici tedâvi olarak, steroitli merhemler, % 1.2’lik katranlı merhemler, ağızdan steroitli haplar, antihistaminikler, sâkinleştiriciler, yara pansumanı verilir.

Temâs ekzeması: Deri ile temas eden herhangi bir maddenin parçalarının, derinin iç tabakalarına kadar girebilme özelliği varsa, iç tabakalarda proteinlerle birleşip vücut için bir antijen vasfı kazanacak ve vücutta buna karşı antikor meydana getirecektir. Belirli bir süre sonra aynı madde tekrar deriyle temâs ederse mevcut antikorlar duruma müdâhale edip, onlara karşı vücûdu korumaya geçeceklerdir. Bu zaman, allerjik temâs ekzamasının belirtileri deri üzerinde kendini gösterecektir. Başlangıçta hafif bir kızarıklık mevcuttur. Zamanla kabarıklıklar ve içi sıvı dolu kesecikler, daha sonra da bu keseciklerin patlamasıyla kabuk teşekkül eder. İyileşme safhasında da kepeklenmeler dikkati çeker. Kaşınmaya bağlı olarak deri siyahlaşır. Pul pul olur. Ayakkabı, çorap, elbise, saat, bilezik, yüzük, deterjanlar ve daha birçok madde temâs ekzemasına sebeb olabilir.

Tedâvi: Tahriş edici ve allerji yapıcı maddeleri şahıstan uzaklaştırmak en iyi tedâvi yoludur. Kaşıntı için antihistaminikler; sulanma için asit borikli su ile pansuman; kortiko steroitli merhem, iğne veya hap ile antihistaminikli ilaçlar kullanılmalıdır. Burada mühim bir nokta mevcuttur; steroitli merhemleri, iğne ve hapları uzun süre kullanmamalıdır. Zirâ deriyi çok inceltir. Ayrıca ülseri, tansiyonu, şekeri olanlar başka çâre bulunduğu müddetçe kortizonlu iğne ve hapları hiç, merhemleri ise devam veya çok uzun süreli olarak kullanmamalıdır.

Meslek ekzemaları: Meslek hastalıkları çok defa irritasyon dermatiti olarak başlar. Bu maddeler direkt olarak allerjik değildirler. Temâs ekzeması gibi antikor teşekkül ettirmezler. Fakat devamlı tesirlerle deriyi tahrip edip, korunma bariyerini yıkarlar. Derinin sathî katlarında meydana getirdikleri mekanik tahriş neticesinde belirtiler ortaya çıkar. Önce deride hafif bir kırmızılık, kepeklenme ve nihâyet iltihaplanmalar teşekkül eder. Meslekî ekzemalarda hastalığı yapan âmiller yıkama suları, sıvı yağlar, temizleme vâsıtaları, sabunlar, benzin, benzol vb.’dir.

Tedâvisinde en iyi yol, âmil olan maddelerden kişiyi uzaklaştırmaktır.

Ekzemalarda, çoğunlukla bir allerji mevcuttur. Bu allerji meskene, muhite, iklime ve gıdâlara bağlı olabilir. Gıdâ allerjisinin tesbiti için hastaya 2-3 gün sâdece çay ve bisküvi verilir. Herhangi bir iyileşme görülür ise, allerjinin gıdâdan olduğu anlaşılır. Sonra şüpheli gıdâlar tek başlarına verilerek hangisinin allerji yaptığı tesbit edilir.