Alm. Elektromotorische Kraft (f), Fr. Force félectromotrice, İng. Electromotive force. Bir elektrik devresinde birim yükün akışı için üretecin harcadığı enerji. Ekseriya emk şeklinde kısaltılmış olarak ifâde edilir. Bir elektrik devresinin bir kesitinden dt zamânı zarfında geçen elementer yük dq, bu müddet zarfında dönüşüme uğrayan enerji dW ise; emk:

Elektromotor kuvvet, yük birimine isâbet eden iş olduğuna göre, birimi M K S sisteminde Joule/kulon’dur. Bu da potansiyel biriminin aynıdır ve volt’a eşittir.

Üreteç tarafından dt zamânında yapılan iş:

dW= E.dq

Üretecin iş yapma kapasitesi veya gücü:

Mesela bir otomobil akümülatörünün elektromotor kuvveti takriben 12 volt veya 12 joule/kulon’dur. Bunun mânâsı, akünün bağlı bulunduğu devrenin bir kesitinden, 1 kulonluk yükün geçmesi için, akü 12 joule’lük kimyâsal enerjiyi elektrik enerjisine çevirerek boşaltmaktadır. Şâyet akümülatör devreye 45 amperlik akım verebiliyorsa, (45 Amper= 45 kulon/sâniye) akünün gücü:

P= E.I= 12.45= 540 Watt

P= 540 Watt demektir.

Bir elektrik devresinde üretecin iç direnci r ve dış devrenin toplam direnci R ise:

devreyi dolaşan akım şiddeti:

Üretecin iki ucu arasındaki potansiyel farkı (gerilim) VAB olduğuna göre:

I.R ® E = VAB + I.r

Buradan VAB = E-I.r sonucu çıkar ki, üretecin uçları arasındaki gerilim, elektromotor kuvvetinden I.r kadar küçüktür.

Zıt elektromotor kuvvet: Bir elektrik devresinde elektrik enerjisini mekanik enerjiye çeviren bir almaç veya elektrik motoru varsa, bu almacın emk’ne zıt elektromotor kuvvet denir ve E’ ile gösterilir.

Üretecin iç direnci r, almacınki ise r’ ile gösterilirse, devreyi dolaşan elektrik akımının şiddeti:

Üreteç devreye elektrik enerjisi verdiği hâlde, almaç elektrik enerjisini onun zıddına olarak harcar. Yâni üreteç üretici, almaç ise tüketicidir. Bu sebepten almacın emk’ne zıt elektromotor kuvvet denmiştir.

İndüksiyon elektromotor kuvveti: Manyetik alan içinde bulunan kapalı bir devreden geçen “manyetik akı”nın herhangi bir sebeple değişmesi, bu devrede “indüksiyon elektromotor kuvveti” ismi verilen bir emk meydana gelmesine ve bir akım geçmesine sebeb olur. Bu akıma “indüksiyon akımı” denir.

D³: Kapalı devreden geçen manyetik akı değişimi ve:

Dt: Manyetik akı’nın değişme süresi olmak üzere devrede oluşan indüksiyon emk: