Bir maddenin elektrikle yüklü olup olmadığını, yüklüyse yükünün cinsini belirlemeye yarayan araçlara elektroskop denir. Yüksüz bir elektroskoba bir cisim dokundurulduğunda elektroskobun yaprakları açılmıyorsa, cisim yüksüzdür. Yapraklar hareket ediyorsa cisim elektrikle yüklüdür. Cisim ne kadar çok yüklüyse elektroskobun yaprakları o kadar çok açılır.

Bir cam şişe, çivi, lâstik tıpa ve alüminyum kâğıt kullanarak basit bir elektroskop yapılabilir. Çiviyi lâstik bir tıpaya geçirin. Çivinin uç kısmını çengel hâline getirin. Alüminyum yaprakları çivinin tel çengeline takın. Hazırlanan bütün düzeneği cam şişe içerisine yerleştirin. Basit bir elektroskop elde etmiş olursunuz.

Yünlü kumaş parçasına sürtülen plâstik çubuk, yünlü kumaşın elektronlarından bazılarını alır ve negatif (-) elektrikle yüklenir. Yünlü kumaş elektron kaybettiği için pozitif (+) elektrikle yüklenir. Cam çubuk ipekli kumaşa sürtüldüğünde, ipekli kumaş camın elektronlarını alır. Cam çubuk elektron kaybettiği için pozitif (+) elektrikle, ipekli kumaşta negatif (-) elektrikle yüklenir.

Elektriklenmiş plâstik çubuk yüksüz bir elektroskobun topuzuna dokundurulursa, elektroskobun yaprakları açılır. Aynı şekilde sürtünme sonucu elektriklenmiş cam çubuk yüksüz bir elektroskobun topuzuna dokundurulursa, elektroskobun yaprakları açılır. Elektroskobun, dokunma ile hem yaprakları hem de topuzu aynı cins elektrikle yüklenir. Aynı cins yükler birbirini ittiğinden yapraklar açılır. Elektroskobun yaprakları açıkken topuzuna elimizle dokunursak yapraklar kapanır. Çünkü, elektronlar vücudumuzdan akarak toprağa gitmiştir.

Elektroskop, negatif yüklü iken, topuzuna negatif elektrikle yüklü bir cisim dokundurulursa, elektroskobun yaprakları biraz daha açılır. Bu elektroskoba, pozitif elektrikle yüklü bir cisim dokundurulursa, yapraklar kapanır.

Pozitif elektrikle yüklü cam çubuk elektroskoba yaklaştırılınca, camdaki pozitif (+) elektrik yükü elektroskopta bulunan negatif (-) yükleri yukarı çeker ve elektroskobun topuzu negatif elektrikle yüklenir. Elektroskopun yapraklarıysa, pozitif elektrikle yüklenir. Aynı cins elektrikle yüklü cisimler birbirini iteceğinden elektroskobun yaprakları açılır. Cam çubuk uzaklaştırıldığında elektronlar tekrar eski hâline döner ve yapraklar kapanır.

Negatif elektrikle yüklü plâstik çubuk elektroskoba yaklaştırılırsa, plâstik çubuktaki negatif elektrik yükü elektroskobun topuzundaki negatif elektrik yüklerini iter. Topuz pozitif elektrikle yüklenir. Yapraklarsa, negatif elektrikle yüklenmiş olur. Plâstik çubuk uzaklaştırıldığında ise elektroskobun yaprakları kapanır.

Elektroskopla cisimlerin elektrik yükünü anlamak için, elektroskop pozitif elektrikle yüklenir. Yükü bilinmeyen bir cisim elektroskoba yaklaştırıldığında yapraklar açılıyorsa cisim pozitif (+), kapanıyorsa negatif (-) elektrik yüklüdür.

İLGİLİ KONULAR

Durgun Elektrik