kışın en şiddetli geçen kırk günü. Halk arasında senenin günleri Hızır (yaz) ve Kasım (kış) diye ikiye ayrılır. Kasım günleri Mîlâdî 8 Kasımda girer, 6 Mayısa kadar 179 gün Şubatın 29 çektiği artık senelerde 180 gün sürer. 6 Mayısta Hızır günleri başlar. Kasımın en şiddetli günleri de gündönümü denilen 22 Aralıkta başlayan erbaîndir. Kışın en karlı, tipili ve soğuk zamânıdır. Halk arasında “zemherîr, karakış” da denilen bu günler 31 Ocak’a kadar 40 gün sürer ise de, bâzı seneler hafif, bâzı seneler şiddetli ve uzun olduğundan kesin süre tâyin edilmez.

Erbaînden sonra 21 Marta kadar devam eden “Hamsîn” girer ve 50 gün sürer. Fakat şiddeti erbaîn kadar değildir. Eskiden erbaînin çıkması ile halk arasında kurbanlar kesilir ve bu günler hasta olmadan, sıhhatli atlatıldığı için Allah’a şükredilir; eşe-dosta ziyâfetler verilirdi.

Erbaîn tâbiri tasavvuf ve hadis ilminde de kullanılır. Tasavvuf yolunda bulunanların, nefslerinin kırılması için, 40 gün bir hücreye (odaya) çekilerek ibâdet etmelerine “Erbaîn” denir. Bu erbaîn günleri takvimlerdeki erbaîn (kışın en şiddetli zamânı) günlerinde yapılırdı.

Hadis ilminde ise, Peygamber efendimizin: “Ümmetimden kim kırk hadis ezberlerse, kıyâmet günü fakîh olarak diriltilir ve benim şefâatime kavuşur.” buyurması üzerine, İslâm âlimleri halka kolay olsun diye 40 hadisi içine alan hadis kitapları yazmışlar ve bu kitaplara “Erbaîn” adını vermişlerdir. Bunların en meşhurlarından bâzıları; İmâm-ı Nevevî’nin, Ahmed İbni Kemâl Paşanın, İmâm-ı Birgivî’nin Erbaîn adlı eserleridir.