Çanak çömlek yapmasını bilmeyen ilk üretimci topluluklarından sonra VII.binyılın başlarına doğru insanoğlu doğada rahatlıkla ve bolca bulunan kilin özelliklerini keşfetmekte gecikmedi. Böylelikle de kile türlü biçimler verip ateşte pişiren yani çömlekçiliği uygulamaya başlayan yeni köy toplulukları ortaya çıkmaya başladı. Çanak çömlek üretimine geçilmesi kültürel yaşamdaki değişimin bir göstergesidir. Böylelikle ev işlerinde sıvı ve katı yiyeceklerle tahılların saklanıp pişirilmesi kolaylaşmıştı.

Neolitik Çağ'ın Çanak Çömlekli Neolitik ya da yalnızca Neolitik denen evresi, gelişim aşamalarına göre "erken" ve "geç" olmak üzere iki bölümde incelenir. Doğudan batıya doğru, nüfusun özellikle yine Torosların güney ve kuzey etekleri civarında yoğunlaşmış bulunduğu bu dönemde onbinlerce yıldır süregelen toplayıcılık ve avcılığa dayalı sosyal sistem ve geçim düzeni hızla değişmeye yüz tutmuş, insanoğlu toprağa bağımlı hale gelmeye başlamıştı.

Daha çok Anadolu yarımadasının güney kesiminde yoğunlaşmış bulunan Erken Neolitik Çağ yerleşmelerinden en ünlüsü Konya Ovası'ndaki Çatalhöyük'tür. Konya ili Çumra ilçe merkezinin 11km kuzeyindeki höyük "doğu" ve "batı" olmak üzere iki yerleşme yerinden oluşur. Erken Neolitik Çağ tabakaları doğudakindedir. Şimdiye dek kesintisiz 14 yapı katı incelenebilen Doğu Çatalhöyük'ün Erken Neolitik Çağ yerleşmesi binden fazla konut ve 5-6 bin kişiyi bulduğu hesaplanan nüfusuyla Yakın Doğu'nun bilinen en büyük köy ya da kasabalarından biri durumundadır. Yaklaşık olarak 7000-6500 yılları arasına tarihlenen höyüğün bu döneme ilişkin son derece küçük bir bölümü kazılabilmiştir.

Evler ve tapınaklarda bulunmuş figürinler su mermeri, kireç taşı ve kildendirler. Boyları 0.30m.yi aşmayan bu yontucuklardan kimileri gerçekçi, kimileri de şematik biçemde, tek tek yada grup halinde biçimlendirilmişlerdir. Pişmiş topraktan bir figürün grubunda, iki yanında leoparlar bulunan oturur durumda doğuran Ana Tanrıça; bir başkasında kucağında panter yavruları tutan bir başka Ana Tanrıça; bir taş kabartmada da kucaklaşan bir tanrı çifti gösterilmiştir. Burada bereketle ilgili görülen kadının doğurganlığı ön plandadır.

Çatalhöyük'te önceleri pişmiş topraktan çanak çömlek ve eşya yapımı yaygın değildi ve kap kacaklar daha çok ahşaptan yada kamış örgüden üretilmişti. Kullanımı giderek artan gerçek çanak çömlekler ise daima elde biçimlendirilmiştir. Kaba hamurlu, kalın çeperli, ağır ve basit olan kaplar genellikle tek renkli ve açkılıdır. Son evrelerde çok ender olarak krem renkteki kapların kırmızı boya lekeleriyle bezenmesine çalışılmıştır. Çok az sayıdaki taş kaplar lüks eşya niteliğindedir. Aletlerle silahlar genellikle doğal cam ve az olarak da çakmak taşından, kaşık ve kepçelerse kemiktendir. Bitki lifi, yün ve hayvan kılından karıştırılarak yapılmış dokumalar, keçe, kürk ve derilerin yanında sepetçiliğin varlığı bilinmektedir. Bakır ve kurşundan, boncuk, yüzük, olasılıkla iğne ve biz yapımında yararlanılmıştır. Ergani, kökenli bakır, Gülek Boğazı yöresinden gelen kurşun ve Kızıldeniz yöresinden gelmiş deniz salyangozu kabukları uzak bölgelerle yapılmış ticari bir düzenin varlığını gösterir; ancak üretimciliği öğrenmiş olan bu halk büyük çapta kendi içine kapanıktı ve asal uğraş yine de avcılıktı.

Neolitik Çağ'da Göller Bölgesi ve civarı yoğun bir yerleşme dokusuna sahipti. Bu yörede, Burdur yakınlarındaki Kuruçay ve Bucak Ovası içindeki Höyücek ile Beyşehir'in 10 km. kuzey-kuzeybatısındaki Erbaba höyükleri kazılarak incelenmiştir. Bunlardan VII.binyılın başlarına değin uzandığı anlaşılan en eskisi Kuruçay'dır. Burada en erken tabaka dar bir alanda incelenmiş ve mimari bulunamamıştır. Çanak çömlekleri koyu griden kahverengiye değin değişen tonlarda ve açkılıdır. Açık zemin üzerine kırmızı boya ile yapılmış basit kalın bant bezemeli parçalar enderdir. Dikey yerleştirilmiş tüp biçimli tumaklar karakteristiktir. Boya bezemeli kaplar daha sonraki çağlarda Göller Bölgesi'ne özgü kapların ilkel öncüleri durumundadır. Bunu izleyen yapı katı ise duvar kalınlığı 1m. olan 10×8m. boyutlarındaki ana mekanına eklenmiş ufak odalarıyla belki de kalabalık bir aileye ait çok ufak bir yerleşmeyi temsil etmektedir. Tek renkli ve çok renkli olmak üzere iki kümeye ayrılan çanak çömleklerden asıl büyük kümeyi gri-bej hamurlu, dikine ip delikli tutamaklar ve yandan bakıldığında hayvan başını anımsatan yalancı kulplarıyla tek renkliler oluşturur. Daha çok basit bantlar, şevronlar ve sembolik-fantastik türdeki boya bezemeler ise bej astar üzerine kırmızı boya ile yapılmıştır. Çok az sayıda olmakla birlikte kabartma bezemeli olanlarda vardır. Taştan aletler genellikle çakmak taşı, daha az olarak da obsidyendendir.