Alm. Aquivalentes Gewicht n, Fr. Poids meguivalent, İng. Equivalent weight. Bir element veya bileşiğin, dolaylı veya dolaysız olarak, 1.008 gram hidrojenle veya 8.00 gram oksijenle (veyahut da herhangi bir element veya bileşiğin eşdeğer gramıyla) birleşen veya yer değiştirebilen ağırlıkça miktarı. Meselâ hidrojen florürde 19 kısım flor bir kısım hidrojenle birleştiğinden, florun eşdeğer ağırlığı 19’dur. Suda 16 kısım oksijen ve iki kısım hidrojen birleşmiştir ve oksijenin ekivalent tartısı (ağırlığı) 8’dir. Bütün elementlerde atom ağırlığı, eşdeğer ağırlıkla değerliğin çarpımına eşittir. Değerlik, bir elementin 1 hidrojen atomu ile birleşen veya yer değiştiren atom sayısıdır. Bir elementin birçok değerliği, hâliyle birden fazla eşdeğer tartısı olabilir.

Ekivalent (eşdeğer) gram: Ekivalent tartısına karşılık olan sayının gram cinsinden ifâdesine ekivalent gram adı verilir. Bir ekivalent gram flor, 19 gram flor demektir. Eşdeğer ağırlık teriminin izâhı ile ilgili bâzı örnekler:

1) Amonyak, NH3, 3 hidrojen atomu ile birleşmiş, 1 azot atomu ihtivâ eder. Hidrojenin eşdeğer ağırlığı atom ağırlığına eşit olduğu için, azotun eşdeğer ağırlığı atom ağırlığının 1/3’ü kadar olup, tesir değeri (valensi) 3’tür. 2) Mağnezyum oksit, MgO, 1 atom magnezyumla, 1 atom oksijen ihtivâ ediyor. Oksijenin eşdeğer ağırlığı atom ağırlığının 1/2’si olduğu için mağnezyumun da eşdeğer ağırlığı, atom ağırlığının 1/2’si kadar olup, tesir değeri ikidir.

Bir bileşiğin eşdeğer tartısı o bileşiğin girdiği reaksiyonun gidişine bağlıdır. Asit-baz reaksiyonları için bir asidin eşdeğer tartısı 1 mol (1,0089 g) H iyonu veren gram sayısı, bir bazın eşdeğer tartısı ise 1 mol OH- iyonu veren veya 1 eşdeğer gram asitle reaksiyona giren gram sayısına eşittir. H2SO4 için eşdeğer tartı formül tartısı/2 ve Al(OH)3 için formül tartısı/3 olur. Buna göre “H2SO4’ün tesir değeri 2 ve Al(OH)3’ün tesir değeri 3’tür.” denir. Tuzlar için tesir değeri tuzun içinde bulunan pozitif yük sayısına eşittir. Meselâ K2CO3 için eşdeğer, tartı, formül tartısı/2’dir. Çünkü çözündüğünde (+1) değerlikli 2 potasyum iyonu verir. Redoks reaksiyonlarında tesir değeri veya eşdeğer ağırlık, reaksiyon sırasında, söz konusu bileşiğin aldığı veya verdiği elektron sayısı ile bulunur. Potasyum iyodat (KIO3) potasyum iyodürle (KI), iyoda I2 indirgendiğinde, beher KIO3 başına üç molekül I2 teşekkül eder:

KIO35KI+6HCl ® 3I2+3H2O+6KCl

İyodun eşdeğer ağırlığı, molekül ağırlığının 1/2’si kadar olduğu için, bu reaksiyonda potasyum iyodatın eşdeğer ağırlığı formül tartısının 1/5’i kadardır. Yâni potasyum iyodatın (KIO3) tesir değeri 5’tir. Bir başka ifâdeyle bu bileşik indirgenirken 5 elektron almıştır.