Anadolu’da yetişen evliyânın büyüklerinden. İsmi, İsmâil bin Kâsım bin Abdülcemâl’dir. Fakîrullah lakabı ile tanınmıştır. 1656 (H.1067)da Siirt’in Tillo kasabasında doğdu. 1734 (H.1147)te orada vefât etti. Kabri oradadır.

Dedesi Molla Abdülcemâl, Peygamber efendimizin amcası hazret-i Abbâs’ın torunlarındandır. Dedesi ve babası Tillo’da müderris idiler.

Fakîrullah hazretlerinin annesi, dînimizin emir ve yasaklarına çok dikkat eden sâlihâ bir hanımdı. Abdestsiz meme ve yiyecek vermemeye çok dikkat ederdi. Babası küçük yaştan îtibâren ilim öğretmeye başladı. Tahsilini yirmi dört yaşında tamamlayıp, zâhirî ve bâtınî ilimlerde mütehassıs bir âlim ve velî olarak yetişti. Babasının vefâtından sonra yerine müderris oldu ve pekçok talebe yetiştirdi.

Fakîrullah hazretleri, haramlardan ve şüpheli şeylerden çok sakınırdı. İnsanın mârifet-i ilâhiyyeye kavuşması için çok önemli bir husus olan helâl lokma yemeye son derece dikkat ederdi. Tarlasını abdestli eker, biçer, hasad eder ve öşrünü verirdi. Bundan sonra eldeğirmeninde öğütür, ekmek yapardı. Yiyeceklerine hiçbir şüphe karışmamasına çok dikkat ederdi. Gecelerini ibâdetle, gündüzlerini de oruçla geçirirdi. Allahü teâlâyı bir an unutmazdı. Kırk yaşına kadar bu hâl üzere devâm etti. Kırk yaşında latîf mizâcı değişip, yüksek hâllere kavuştu. Kırk sekiz yaşındayken bir Cumâ gecesi karanlıkta evinin avlusunda bulunan on beş metre derinliğinde kuru bir kuyuya düştü. Sâdece sol kaşı üzerinde ince bir sıyrıkla kurtuldu, vücuduna hiçbir şey olmadı.

Abdülkâdir-i Geylânî, Ahmed Rıfâî ve Cüneyd-i Bağdâdî hazretleri gibi pek çok velînin rûhâniyetinden feyz aldı. Tasavvufda Gavs denilen dereceye yükseldi.

Yetiştirdiği talebeleri arasında kendisine en yakın İbrâhim Hakkı Erzurûmî hazretlerinin babası Molla Osman idi. İbrâhim Hakkı da dokuz yaşından îtibâren, babası ile Fakîrullah hazretlerinin sohbet ve hizmetlerinde bulundu. Netîcede sohbet ve derslerinde yetişip büyük bir âlim ve velî oldu.

İsmâil Fakîrullah hazretlerinin kerâmetleri ve menkıbeleri meşhûrdur. Kendisine muhâlefet ve edepsizlik edenler, çeşitli belâlara düşmüşler ve pişman olmuşlardır.

İsmâil Fakîrullah hazretleri yaşı sekseni geçince, 1734 (H.1147) Şevval ayının ortalarında bir Cumâ gecesi evlâdını ve torunlarını yanına çağırıp, ilim öğrenmelerini ve sâlih amel ile meşgul olmalarını vasiyet etti. Sonra Yâsîn-i şerîf okumalarını istedi. Yâsîn-i şerîfin “Selâmün kavlen...” âyet-i kerîmesi okunurken, “Allah” diyerek rûhunu teslim eyledi. Türbesi Tillo’da olup, sevenleri tarafından ziyâret edilmektedir.