Fatin Rüştü Zorlu

Dışişleri Eski Bakanı

20 Nisan 1910 tarihinde İstanbul’da doğdu. 16 Eylül 1961 tarihinde İmralı Adası’nda idam edildi. Aslen Artvin ili Yusufeli ilçesine bağlı Esenyaka (eski adı Zor) köyündendir. Annesi ve Babası Zor köylü Tuvalogiller sülalesindendir. Soyadının kaynağı köyünün adıdır. İstanbul’da doğdu. Demokrat Parti (DP) iktidarı (1950-1960) döneminde Başbakan Yardımcılığı, Devlet Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı yaptı, 27 Mayıs Hareketi’ni gerçekleştiren Milli Birlik Komitesi’nin (MBK) kurduğu Yüksek Adalet Divanı’nca yargılanarak idam edildi.

Galatasaray Lisesi’ni, Paris Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi’ni ve Cenevre Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. 1932’den başlayarak Dışişleri Bakanlığı’na bağlı çeşitli görevlerde bulunduktan sonra 1951’de Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreteri oldu. 1952’de Büyükelçiliğe yükselerek Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı’nda (NATO) Türkiye daimi temsilciliğine getirildi.

Siyasal yaşama atıldığı 1954’te, ardından 1957’de DP’den Çanakkale Milletvekili seçildi. Adnan Menderes Hükümetlerinde Başbakan Yardımcılığı, (Mayıs 1954 - Kasım 1955), Devlet Bakanlığı (Temmuz 1957 – Kasım 1957) ve Dışişleri Bakanlığında (Kasım 1957 – Mayıs 1960) bulundu. Dışişlerinde güttüğü politika NATO’ya bağlılığa dayanmakla birlikte, Amerika’dan azami ölçüde yardım sağlamaya ve Kıbrıs sorununda olduğu gibi Türkiye’nin ulusal çıkarlarının savunulmasına yönelikti. 27 Mayıs Hareketi’nden (1960) sonra öteki hükümet üyeleri ve DP yöneticileriyle birlikte tutuklanarak Yüksek Adalet Divanı’nca Yassıada’da yargılandı. Yargılama sonunda 14 sanıkla birlikte ölüm cezasına çarptırıldı. Cezası, askeri müdahaleyi gerçekleştiren MBK tarafından onaylandı. 16 Eylül 1961’de asılarak idam edildi. Cenazesi, ölümlerinden 29 yıl sonra, 17 Eylül 1990’da İmralı Adasındaki mezarından alınarak İstanbul’da yaptırılan Anıtmezar'a nakledildi.

Hakkında Yazılanlar

1.Fatin Rüştü Zorlu'nun Öyküsü

Z, "Zorro" Gibi

Semih Günver

Bilgi Yayınevi / Semih Günver’in Kitapları Dizisi

Semih Günver, bu yapıtında, Fatin Rüştü Zorlu'yu anlatıyor. Başbakan Adnan Menderes'in Dışişleri Bakanı Zorlu'nun, gözkamaştırıcı ikbal ve başarı günleri olmuş, bir dönem Türk Dış Politikasına damgasını vurmuştur. Kıbrıs'ta Türk toplumunun ve Türkiye'nin hak ve sorumluluklarını bağımsal bir temele oturtmuş olan, Zürih ve Londra Anlaşmalarının baş mimarı da Zorlu'dur. Fakat, Zorlu çok ıstıraplı günler de yaşamıştır. Dünyaya veda edişi bir cesaret örneği olduğu kadar da hazindir.

Kolay değildir böyle bir yaşamın öyküsünü yazmak. Fatin Rüştü Zorlu hakkında oluşmuş önyargıların, hatta doğrudan kendi kişisel duygularının üstüne çıkıp gerçek ile muhayyileyi ve çoğu kez kıskınçlık, rekabet ve boyutsuzluktan kaynaklanan iftira ve rivayetleri birbirinden ayırıp bilineni, öğrenileni, inanıldığı gibi ortaya koyabilmek gerekti. Günver, bu zoru iyi başarmıştır...

- - - - - - - -

Farklı bir kaynaktan derlenen biyografisi:

1912 yılında İstanbul'da dünyaya gelen Zorlu, Galatasaray Lisesi, Paris Siyasi İlimler Mektebi ve Cenevre Hukuk Fakültesi'nde okudu. 1932 de Siyaset Dairesi II. Şubesinde Aday Meslek Memuru olarak göreve başladı, 1933 de asaleti tasdik olundu ve 1934 de askerlik hizmeti nedeniyle ayrıldı. 1935 de Siyaset Dairesi Genel Müdürlüğünde, 1936 da Hukuk Müşavirliğinde Müşavir Muavini, 1937 de Ticaret ve İktisat Dairesinde II. Şube Şefi, 1938 de Siyaset Dairesinde I. Şube Şefi, ve aynı sene Bern Büyükelçiliğinde (Birleşmiş Milletler İşlerine bakmak üzere) Başkatip, 1939 da Paris Büyükelçiliğinde Başkatip, 1941 de Siyaset Planlama Dairesinde Müdür, 1942 de Kuybişef (Moskova) Büyükelçiliğinde Başkatip, Ortaelçilik Müsteşarı, 1943 de Beyrut Başkonsolosluğunda Başkonsolos, 1946 da Ticaret ve İktisat Dairesinde Umum Müdür, 1949 da Ticaret ve İktisat Dairesinde Daire Reisi, 1950 de Umumi Katiplik İktisadi İşler Muavini, 1951 de Devlet Bakanlığında Milletlerarası İktisadi İşbirliği Teşkilatında Genel Sekreter, 1952 de Kuzey Atlantik Paktı Paris Türkiye Daimi Temsilciliğinde Büyükelçi Daimi Temsilci olarak atanmıştır. 1954 yılında yapılan seçimlerde DP'den Çanakkale Milletvekili seçilmiş, 1957-1960 yılları arasında da Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. 27 Mayıs askeri darbesi ile birlikte tutuklandı. Yassıada'da kurulan yuksek adalet divanı'nda yargılandı ve idam cezasına çarptırıldı. Cezası 16 Eylül 1961'yılında infaz edildi.