Kendiliğinden Alfa, Beta ve Gamma ışınları yayan radyoaktif cisimlerin, atom numarasının değişmesi ile ilgili “Radyoaktif yer değiştirme kânunu”

İngiliz kimyâcı Frederick Soddy ve Polonya asıllı ABD’li fiziko-kimyâcı Kasimir Fajans tarafından bulunmuştur.

Maddenin en küçük parçasını teşkil eden atom, pozitif yüklü bir çekirdek ve çekirdeğin etrafında hareket eden negatif yüklü elektronlardan meydana gelir.Çekirdek, pozitif yüklü proton ve nötr nötronlardan meydana gelir.Nötr haldeki bir atomun proton sayısına atom numarası; proton ve nötron sayısının toplamına ise, kütle numarası veya atom ağırlığı denir.

Radyoaktif cisimler kendiliğinden çeşitli ışınlar yaydıklarından, atomlarının çekirdekleri, başka çekirdeklere dönüşür.Yayılan bu ışınlar üç çeşittir.Alfa, Beta ve Gamma ışınları.Alfa ışınları artı iki yüklü helyum çekirdeklerinden ibarettir. Beta ışınları elektronlardan, gamma ışınları ise elektromagnetik radyasyonlardan meydana gelir. Beta ışınları da primer ve sekonder olmak üzere ikiye ayrılır.Primer Beta ışını çekirdekte bir nötronun bir protona dönüşmesi sonucu meydana gelir. Sekonder ışınlar ise çekirdek dışından gelir.

Alfa ışınları + yüklerden meydana geldiğinden ve beta radyasyonu da + yüklerin artması şeklinde cereyan ettiğinden, radyoaktif bir atom, alfa ışını neşrederse atom numarası iki azalır, beta ışını neşrederse bir artar. Bu ifâdeye fayans kânunu denir. Buna göre, atom numarasını belirleyen değerler pozitif yüklerdir.