Alm. Filter m (n), Filtrierapparat (m), sieb (n), Fr. Filtre m, İng. Filter. Çeşitli gâyelerle kullanılan süzme elemanı. Çok farklı sahalarda kullanılan filtrenin, kullanıldığı yere göre değişik bir yapısı ve çalışma sistemi vardır. Bu farklılığa rağmen, ana görevi süzme işlemi olduğundan, hepsi filtre olarak adlandırılır. Bir sıvı içinde bulunabilecek katı veya hamur hâlindeki maddeleri ayırmaya yarayan elemanlara filtre denildiği gibi, elektrikle herhangi bir sinyalin (akım, gerilim vs.) frekansının istenmeyen kısımlarını veya parazitleri ayırmaya yarayan devre sistemleri ve optikte istenmeyen renkteki ışıkları ayırmaya yarayan sistemler de filtre olarak kabul edilir. Ayrıca hava gibi gaz hâlindeki akışkanlar içinde bulunabilecek tozları ayırmak veya süzmek için de filtre denen elemanlar kullanılır.

Sanâyide yağ, yakıt vs. sıvıları süzmeye yarayan sıvı süzücü filtrelerin süzdürücü kısmı, pamuklu bez, selüloz ve asbest gibi sık dokulu madenî ve mesamatlı (gözenekli) maddelerden meydana gelir. Belli bir basınca göre çalışan bu filtrelerde süzme işini kolaylaştırmak için sıvının içine fizikî ve kimyevî özellikleri bozmayan kizelgur gibi maddeler eklenir. Bu filtreler basit ve sanâyi filtreleri olarak gruplandırılır. Dikdörtgen veya silindirik kaplardan meydana gelen basit filtrelerde mesamatlı çeşitli süzme elemanları kullanılır. Bunların bujili, zarlı, kolodyumlu, mesamatlı, levhalı, topraklı gibi tipleri vardır. Havalandırma tertibatlarında kullanılan hava filtrelerinde süzme işlemi için mesamatlı dokular, madenî kafesler veya tozların yapışarak ayrılması için geniş yüzeylere sâhip levhalar kullanılır. Tozların yapışmasını kolaylaştırmak için çeperlere yapışkan sıvılar sürülür. Hatta havanın akış istikameti sık sık değiştirilerek merkezkaç kuvvetin tesiriyle savrulan tozların çeperlere çarpıp yapışması sağlanır. Sanâyi filtrelerinin çalışma prensibi aynıdır. Fakat ebat olarak daha büyüktür. Yağlama yağlarındaki parafini ayırmada da kullanılan tambur filtrelerde çökelen maddeler bir bıçakla kazınarak ayrılır. Diğer bir sanayi filtresi şeker fabrikaları gibi yerlerde damıtma işlemi için kullanılan pres filtreleridir.

Ayrıca yağlama yağlarının sürülmesi gibi yerlerde kullanılan ultra filtrelerde süzücü kısmı kağıt sütunlar meydana getirir. Sütunların içindeki hava boşaltıldığında, sıvı dışardan içeri girer. İçindeki tozlar ise sütunun dışına yapışıp kalır. Sütunun içi tekrar basınçlı olduğunda bu tozlar çeperlerden ayrılır ve atılır. Pistonlu motorlarda yanma havasını süzmede kullanılan yağ banyolu filtreler, bir yağ banyosuyla birleştirilmiş ve dokuma veya elyaflı malzemelerden meydana gelen bir kapsülden ibarettir. Yabancı tozlar yağın yüzeyini yalayarak geçerken yapışıp kalırlar.

Elektrikî sinyallerde istenmeyen frekansları ayırmaya yarayan elektrikli filtreler, frekansa göre özellikleri değişebilen kondansatör ve indüktans gibi devre elemanlarıyla meydana getirilen devrelerden ibarettir. Bâzı filtre devreleri düşük frekanslı sinyalleri geçirip yüksek frekanslı sinyalleri süzerler. Bunlara alçak geçirimli filtre denir. Buna ters olarak çalışanlar ise yüksek geçirimlidir. Bazıları ise hem alçak, hem yüksek frekanslı sinyalleri süzüp sadece belirli bir aralıktaki sinyalleri geçirirler. Bunlar bant geçirimli filtre olarak adlandırılır. Radyolarda istenen frekanstaki istasyonun bulunması bu tür filtrelerle sağlanır. Radyodan başka televizyon, radar ve telefon gibi yerlerde de elektrikî filtrelerden faydalanılır. Alçak geçirimli bir filtre devresi, direnç (R) ve kondansatör (C) seri bağlanarak, yüksek geçirimli bir filtre devresi, direnç (R) ve indüktansı (L) seri bağlanarak elde edilir. Bant geçirimli filtre devresi ise bu üç elemanın bir araya gelmesiyle meydana gelir.

Optik filtreler, belirli bir dalga boyu veya frekanstaki (veya renkteki) ışığın absorbe edilmesi veya yansıtılması prensibine dayanır. Genellikle bâzı minerallerin ve boya maddelerinin absorbe etme özelliğinden faydalanılır. Bu maddeler ya cam, jelatin, plastik ve selüloz gibi ışığı geçiren maddelere karıştırılarak veyahut da bir metal üzerine kaplama yapıp, iki cam tabakanın arasına alınarak kullanılır. Renkli camlara katılan demir-oksit yeşil renk, kobalt oksit mavi, manganez ise mor renk verir. Yâni bu renkler haricindeki diğer renkleri absorbe ettiklerinden görünmezler. Ayrıca çeşitli boya maddelerini jelatine katmak suretiyle de filtre yapmak mümkündür. Bu filtrelerden geçen ışık haricinde kalan diğer renklerin hepsi absorbe edilip kaybolur.

Halbuki geçen ışığın dışında kalan ışıkların absorbe edilmeyip yansıtıldığı filtreler de vardır ki bunlar çiftrenk veya girişim filtreleri diye adlandırılır. Bu filtreler yeşil ve mavi ışığı geçirip diğerlerini yansıtırlar. Çeşitli özelliklere haiz her tür optik filtre, renkli televizyon, fotoğrafçılık, sahne ışıklandırması, renkli gözlük camları gibi sahalarda kullanılması bakımından büyük fayda sağlarlar.