on sekizinci asır divan şâirlerinden. Asıl adı Zübeyde’dir. İstanbul’da doğdu. Doğum târihi belli değildir. Şeyhülislâm Ebû İshakzâde Mehmed Esad Efendinin kızıdır. Akrabalarının çoğu şâir olan Fıtnat Hanım, sanatçı bir âile ortamı içinde yetişti. İlk edebiyat bilgilerini âileden öğrendi. Nakîb-ül-eşrâflık ve Rumeli Kazaskerliği vazifelerinde bulunmuş olan Mehmet Efendiyle evlendi. 1780 senesinde İstanbul’da vefât etti. Eyüp Sultan Türbesinin arka tarafındaki bahçeye defnedildi.

Fıtnat Hanım divan edebiyatı geleneğine son derece bağlı şiirler yazmıştır. Şiirleri kendine has fevkalâde özellikler arz etmez. Dili sâde ve ahenklidir. Şiirleri devrin geleneğine uyarak tıpkı erkek şâirler gibi, onların duygu, düşünce ve söyleyişlerini dile getirir. Gazellerinde Nedim’i hatırlatan söyleyişlere rastlanır. Yumuşak ve akıcı olan üslûbu mazmun ve mefhumlar îtibârıyle zengin olmadığı halde işleniş ve kuruluş bakımından başarılıdır. Halk deyimlerini zaman zaman kullanması üslûbuna ayrı bir canlılık katar.

Fıtnat Hanım, devrinin şiir muhitlerinde bulunmuş, Şâir Koca Râgıp Paşa ve Haşmet ile aralarında geçen konuşma ve latîfeler meşhur olmuştur. Fıtnat Hanımın en iyi şiirleri 1747’den sonra söylediği şiirlerdir. Kaside, gazel, şarkı ve musammatlardan başka cülus, doğum, ölüm, nasb, îmâr hadiseleri için söylenmiş târihleri vardır. Dîvân’ı iyi tertip edilmiş olup, İstanbul kütüphânelerinde 20’den fazla nüshası bulunur.

DÎVÂN’dan...

Na’t

Ey mefhar-ı enbiyâ vü sâhib-i mîrâc
Sultân u gedâ dergehine hep muhtâc
Düşmezse nola rûy-ı zemîne sâyen
Arş etti anı izzet ile başına tâc

Açıklaması: Ey peygamberlerin medarı iftiharı ve mîrâc sâhibi, sultan ve dilenci hep birlikte senin dergahına muhtaçtır. Yeryüzüne senin gölgen düşmezse buna şaşılmaz; çünkü gökyüzü seni şerefle başına taç yaptı.