Alm. Bruttosozialprodukt (BSP), Fr. Produit National brut, İng. Gross National Product (GNP). Millet ekonomisinin bir devre (genellikle bir yıl) zarfında iktisâdî faaliyetlerinin sonucunu, topyekün ifâdeye yarayan bir terim. İktisâdî faaliyet brüt olarak ifâde edilmekte olup, dönem içinde makinalar, techizât ve tesislerde meydana gelen aşınma ve eksilmeler dikkate alınmadan mal ve hizmetlerin toplamı göz önünde bulundurulur. Bahse konu mallar ise fert ve husûsî teşebbüslerle devlet sektörü tarafından meydana getirilmiş istihsal malları, kapital malları ve hizmetleri ifâde etmektedir. Bu mal ve hizmetler, fizikî yapılarıyla değil, o devre zarfında değer buldukları fiyatlarla, yâni para kıymetiyle yekûna dâhil edilirler.

Mal ve hizmetlerin para olarak değerlendirilmesi, nihaî üretim üzerinden yapılması gerekir. Aksi takdirde mükerrer hesaplamalara sebebiyet verilmiş olunur.

GSMH’nın hesap edilmesi:

Bir ekonominin belli bir dönemdeki (bir yıl) gayri sâfi millî hâsılasına (GSMH), özel ve devletin yaptıkları harcamalara (C), gayri sâfi yatırım harcamalarına (I) ve devletin cârî sarfiyâtına (G) denirse “harcamalar cinsinden”:

GSMH = C+I+G formülü ile ifâde etmek mümkündür.

Ekonominin milletlerarası ekonomik münâsebetlerini de dikkate alırsak, ihrâcât ve ithâlât farkını da bu yeküne dâhil etmemiz gerekecektir. İhrâcata (E), ithâlâta (M) dersek, ihrâcât ile ithâlât arasındaki fark kadar tutarın ilâvesiyle:

GSMH=C+I+G+(E-M) şeklinde formüle edilir.

Yukarıdaki kalemlerin müfredâtı şunlardan ibârettir:

1. Özel istihlâk (=Tüketim).......C

a) Dayanıklı mallar,

b) Dayanıksız mallar,

c) Hizmetler.

2. Gayri sâfi yatırım (Devlet sektörü dahil).......I

a) İstihsâl techizâtı,

b) Stoklar (hammadde, yarı mamuller, satışa hazır mallar),

c) İnşâat (mesken).

3. Devlet cârî sarfiyâtı.......G

4. Dış âlem geliri (+ veya - olarak):

Yekün: Gayri sâfi millî hâsılayı vermektedir.

GSMH’dan aşınma ve eksilmeler çıktıktan sonra, kalan tutara sâfi millî hâsıla (SMH) denir.

SMH’dan vâsıtalı vergiler çıkarıldıktan sonra, istihsâl faktörleri sâhiplerinin o yıl hizmetleri karşılığı olarak elde ettikleri gelirin yekününe Millî Gelir (MG) denir. Netice îtibâriyle MG, ekonominin bir devre zarfında meydana getirdiği kıymetlerin nakit olarak bütününü ifâde eder. Devre içindeki transfer ödeme ve gelirleri, MG’ye dâhil edilmezler. MG’nin hesap edilmesinde vâsıtalı vergilerin düşülmesinin sebebi reel üretim ve hizmetlerin tesbit edilmesi içindir.

GSMH’nın diğer bir hesap edilme şekli kazançlar yoluyla olmaktadır: Ücret ve maaşlar+Teşebbüs ve serbest meslek gelirleri + Şirket gelirleri (Dağıtılmış ve dağıtılmamış kârlar) + Kira gelirleri + Net fâizler yekünü; MG’yi meydana getirmekte; buna vasıtalı vergilerin ilâvesiyle SMH elde edilmekte; bu yeküne aşınma ve eskimeler ilâve edilerek GSMH bulunmuş olmaktadır.

GSMH’nın başka bir hesap şekli de üretilen mal ve hizmetler yönüyle olmaktadır. Aşağıda ifâde edilen:

Toprak ve hayvan ürünleri + Sınâî tesisler, mamûller ve hammaddeler + İnşâat + Ulaştırma + Ticâret + Mâlî müesseseler + Mesken hizmetleri + Serbest meslekler ve hizmetler + Dış ticâret (+ veya gelir farkı) kalemlerin yekünü GSMH’yı vermektedir.

Her üç hesaplama şekli de netice îtibârıyla aynı sonuçlara ulaşmaktadır.

GSMH ve SMH, millet ekonomisinin bir yıllık faaliyet sonucunu farklı yönlerden aksettirir ve değişik maksatlar için kullanılır. Meselâ, kısa vâdedeki ve uzun vâdelerdeki ekonomik gelişme ve değişmelerin seyri; ekonomik kararların başarılı, başarısız olma durumları; iktisâdî gelişmelerdeki başarı derecesi; olağanüstü zamanlarda, harb zamanlarında ekonominin gücü vs. daha birçok benzer hususlarda GSMH, SMH veya MG’ye âit bilgilerden istifâde etme cihetine gidilmektedir.

Gayri Sâfi Yatırımlar

Özel ve kamu devlet yatırımların, mevcut üretim faktörlerinde meydana gelen ve eksilmeyi dikkate almadan, global şekilde (brüt olarak) ifâde edilmesidir. Gayri sâfi yatırım, GSMH içinde ayrıca açıklanmış, fonksiyonu izâha çalışılmıştır.