Bizi muhtelif neviden mefkurelere doğru sevk eden temayüllerdir.Hakikate, güzelliğe , iyiliğe ve nihayet Cenab-ı Hakka müteveccih olmak üzere gayrişahsi temayüllerimizi bazı esaslı kısımlara tefrik edebiliriz.

Tecessüs ve İlim Meyli:Anlamak , bilmek ihtiyacı yani sevkitabii halindeki tecessüs meyli bütün hayat müddetince imtidat eder. Şu halde ilim meyli ilim aşkı ;bizi eşyayı tanımaya sevkeden tecessüs meylidir. İnanmadan evvel şüphe etmek alimler için bir vazife olup bu babdaki şüphe hakikate karşı hürmet ifade eder. Avcıların birçoğu ava sahip olmaktan ziyade o yolda yaptıkları faaliyetlerden hazzaldıkları gibi ilim ve marifeti araştıranlardan bir çoğuda hakikate tasarruftan ziyade hakikat uğrunda yaptıkları gayretlerden zevk alırlar.

Yalancılık: İklimin mizac üstündeki tesirleri meyanında bazı iklimlerin yalancılığa müşabih temayülleri husule getirmesi ihtimalide vardır.Bizde iranlının mübalağası, Arabın laf rüşveti Ermeninin tefahuru, Rumun desisesi,Yahudinin hilekarlığı kabilindenbazı kıtalar ve kavimler hakkında umumi kanaatler vardır.Yalan ekseriyetle zaafın silahıdır.Çocukta hakik manası ile yalancılık, muhiti aileyi ve arkadaşları taklit ile hasıl oluyor.Büyük bir ekseriyet itibariyle çocuğa yalanı büyükler öğretiyor.Yalan esas itibariyle kendini korumak meylitabiisinden doğmuş olduğuna göre yalancılığın saiklerini bu meyilden müştak olan bütün hodgam temayüllerde aramalıdır. Çocuklara, hatta yalancı çocuklara bile itimat göseriniz !. İtimatsızlığın yalancılığı telkin demek olduğunu unutmayınız.

Bedii Temayül: İnsanın güzelliğe karşı meftuniyetini ifade eder. Bedii heyecanı tatmin eden nefis sanatların başlıca menbaı olduğunu söylerler.Din ve oyun.

Ahlaki Temayül: Ahlak hissi ; bir şeyi yapmak ve ya birşeyden çekilmek hususundaki vazıh, yahut müphem şuurdur. (Ribat) Bir fikir veya muhakemeye müstenid olmaya muhtaç olmayıpta adeta sevki tabi halinde bir kuvvettir.

İçtimayitçiler: İçtimayitçiler ; ahlaki hissin menşeini içtimai muhitin fert üzerinde mütevali tesirlerine atfederler.

Adalet Hissi: İtikatler, ananeler adetler sarsıldıkça ve ferdin içinde bulunduğu ahlaki amiller kudretlerini kaybettikçe onların yerine kaim olmağa başlayan fikri bir amil hasıl oluyor ki buda adalet mefhumudur. Adalet hissi insanda başlangıçta müdafaa meylitebiisinden ibarettir. Hulasa adalet ve ahlak temayülü başlangıçta hislerde , sonraları fikirlerde teessüs ediyor.