pâdişâhların saray dışındaki gezintileri münâsebetiyle tertib edilen alaylar hakkında kullanılan bir tâbir. Pâdişâh, muhâfız ve saraylılardan meydana gelen bir kalabalıkla herhangi bir yere gittikleri için bu isim verilirdi.

Pâdişâhlar; resmî ve belli günler dışında, şehir içi veya hâricinde gayri resmî olarak bir tarafa gittikleri zaman, geçit yerlerine asker dizmek ve halka îlân etmek âdet değildi. Bu hâl oldukça sâde bir şekilde olup, sâdece görevli bulunan hizmetliler pâdişâha refâkat ederdi.

Yolda halktan birisi atın önüne yatar, yâhut yolun bir noktasından yüksek sesle hâlinden şikâyetçi olursa ve gerçekten adam fakirse kâfi miktârda para ve hediyeler verilerek gönlü alınırdı. Bu gibi mürâcaatlara mahal kalmaması için pâdişâhların gidişleri mümkün mertebe gizli tutulurdu.

Teşrîf-i hümâyûn (pâdişâh gezisi) biraz resmîce olursa, çavuş ve çizmeciden başka, yeniçeri ağası, kapıcı başısı, mîr-i âlem, mîrâhûr, çavuşbaşı ile özengi ağaları da bulunurdu. Gidilen yerde gecelenecek ve çadırda kalınacak ise aşçıbaşı ve çadırları kurup kaldıracak görevliler ve mehter takımı, erzak ve malzeme taşıyan atlar ve esterler (katır) de götürülürdü. Ava çıkışlarda ise avla ilgili olan, samsoncu, zağarcı, doğancı gibi ağalar da bulunurdu.

Pâdişâhların gittikleri yerlerde bâzan pehlivan güreşleri ve at koşuları gibi oyunlar düzenlenip seyredilirdi. Sultan Birinci Ahmed, Kandilli Bahçesine giderek orada kayık yarışları tertib ettirip seyrederdi.

Resmî olmayan gidişlerde otağın önüne tuğ dikilmez, mehter götürülmezdi. Kayıkla gidişlerde pâdişâhın dümenini bostancıbaşı tutardı. Kayıkla gidişlerin en parlak merâsimleri Lâle Devrinde yapılmıştır. Bu merâsimleri şâirler, kasîdelerinde en güzel şekilde terennüm etmişlerdir. Tanzimâttan sonra husûsî gidişlerin bir kısmı at, bir kısmı araba, bâzan da kayıkla yapılırdı. Sarayda pâdişâhın gidiş işlerini düzenleyen bir “gidiş müdürü” vardı.