DEVLETİN ADI Guatemala Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ Guatemala City

NÜFÛSU 9.442.000

YÜZÖLÇÜMÜ 108.889 km2

RESMİ DİLİ İspanyolca

DÎNİ Hıristiyan (Katolik), Mayan

PARA BİRİMİ Quetzal

Orta Amerika’nın ikinci büyük devleti. 13°40’ -17°50’ kuzey enlemleri ile, 88°15’-92°15’ batı boylamları arasında yer alır.Ülke Doğuda Atlas Okyanusu (Honduras Körfezi) ve Honduras Cumhuriyeti, batı ve kuzeyde Meksika, kuzeydoğuda İngiliz Hondurası, güneybatıda BüyükOkyanus ve El Salvador ile çevrilidir.

Târihi

Guatemala, Kristof Kolomb’un Amerika’ya kadar gelip, bunu müteâkip Avrupalıların buralara yerleşmelerinden önce Maya ülkesiydi.Yapılan araştırmaların netîceleri, burada büyük bir Maya medeniyetinin varlığını göstermektedir. Bu medeniyetin dil ve kültür gibi bâzı kalıntıları hâlen yerli Kızılderililer arasında devâm etmektedir.

Amerika’nın keşfinden sonra 1524’te Guatemala’ya gelenİspanyol denizci Pedro de Alvarado tarafından bu ülke İspanyol sömürgeleri arasına katıldı. İspanyolların burada kurdukları ilk şehir olanSantiago, tamâmen İspanyol sömürgesi olan Orta Amerika’nın merkeziydi. Bütün Orta Amerika ülkeleriyle birlikte 1821 yılında bağımsızlığını îlân eden Guatemala, bu zamanda Meksika’ya bağlıydı. Bağımsızlıktan iki sene sonra Meksika’dan ayrılarak kurulan Orta Amerika Eyâletleri Federasyonuna üye oldu. 1829’da Francisco Monozan’ın seçimle başa geçmesinden sonra ülke diktatörlük, iç savaş ve sık sık vukû bulan hükûmet darbelerine sahne oldu. 1838 yılında Orta Amerika Eyâletleri Federasyonu dağıldı. Bundan sonra ülke tam mânâsıyla bağımsız hâle geldi.Aynı sene başa geçenRefaelCarrea da 1865 senesine kadar ülkeyi diktatörlükle yönetti. Daha sonra birbiri ardından gelen hükûmet darbeleri netîcesinde, ülke yönetimini ele geçirenler dâimâ diktatörlük rejimi ihdas etmişlerdir. 1966’da kabûl edilen anayasa ile parlamenter rejime geçiş te’min edildi. Bu anayasaya göre parlamento halk tarafından seçilen bir kongre ve tâyinle tesbit edilen bir konseyden müteşekkil idi. Ne var ki bu durum pek fazla sürmeden dağıldı. Tekrar diktatörlük rejimine dönüldü. 3 Kasım 1985’te yapılan milletvekili seçimlerinde Hıristiyan Demokrat Parti çoğunluğu ele geçirdi. 8 Aralık 1985’te askerî idâre sona erdi. 14.1.1986’da yeni anayasa yürürlüğe girdi.

Bağımsızlığını kazanmasından beri ağır ekonomik ve siyâsî problemlere ve sık askerî darbelere sahne olan Guatemala’da 1988 ve 1989’da iki darbe girişimi daha oldu. İç karışıklıkların büyük bir hızla devam ettiği Guatemala’da 1991 Ocak ayında yapılan başkanlık seçimlerini Eylem ve Dayanışma Hareketinin adayı Jerge Serrano Elias kazandı. Yeni hükümet Guatemala Millî Devrimci Birliği ile Meksika’da barış görüşmelerini yaptı. Bâzı konularda anlaşma sağlandı ise de gerillalar eylemlerine devam ettiler.

Siyâsî olaylar ülkenin ekonomik durumunu da büyük ölçüde etkiledi. Günümüzde siyâsî cinâyetler ve insan haklarını ihlâller devam etmektedir (1993).

Fizikî Yapı

108.889 km2 olan ülke toprakları, fizikî yapı îtibâriyle dört farklı bölgeye ayrılır. Batıda BüyükOkyanus kıyılarında, ortalama genişliği 60 km olan alçak, ovalık bir bölge bulunmaktadır. Bu ovalık kıyı şeridinin doğusunda Meksika’nın Sierra Madre de Chippas Sıradağlarının devâmı olanSierra Madre volkanik dağ sırası yer alır.Ortalama 4000 m yüksekliğe sâhip bu yanardağ dizisinin en önemli dağları; Tacana Tajumulco (4211 m, en yüksek dağ), Fuego (3918 m), Santa Maria Quezaltennango (3768 m) ve Agua (3757m)dır. Bu volkanik sıradağlar, kuzey-güney istikâmetinde, BüyükOkyanus kıyılarına paralel olarak uzanır. Bu dağ sırasının kuzeyinden ayrılarak güneydoğu istikâmetinde uzanan iki sıradağ, Sierra Madre dağ sırasının doğusunda AtlasOkyanusu kıyılarına kadar uzanan yüksek yayla bölgesiyle birleşerek Honduras Körfezi kıyılarına batıya nisbeten daha dik yamaçlarla ulaşır.Ülkenin kuzeyinde Peten adı verilen geniş ovalık bölge yer alır.

Sierra Madre yanardağ sırasının batı kısımlarından doğarakBüyükOkyanusa dökülen pekçok ırmak bulunur.Ancak bu ırmaklar pek önemli değildir.Ülkenin önemli ırmakları olan Usumarinta, Motagua ve Polochic nehirleri,SierraMadre Dağlarından doğarakAtlas Okyanusuna dökülürler. Bu nehirlerden Usumarinta, Guatemala ile Meksika sınırının önemli bir bölümünü kat ettikten sonra, Meksika topraklarına geçerek, Atlas Okyanusuna dökülür. Motagua ve Polochic nehirleri ise, ülkenin doğu sâhillerinden Honduras Körfezine dökülürler. Ülke topraklarındaki nehirlerden en uzunu 400 km ile Motagua’dır. Büyük Okyanusa dökülen nehirler ülkenin batı kıyılarında pekçok deniz kulaklarının meydana gelmesine sebeb olmuştur.

Volkanik dağların sıradağlar teşkil ettiği Guatemala’da, pekçok krater gölü mevcuttur. Bu göller arasında üç tânesi kayda değer büyüklüktedir. Bunlar; Peten Ovasının ortasındaki Peten Gölü ile Sierra Madre yanardağ silsilesi üzerindeki Atitlan ve Honduras Körfezi sâhil kesimindeki İzabal Gölleridir.

İklim ve Bitki Örtüsü

Ekvatora olan yakınlığı sebebiyle, sıcak ve nemli bir iklime sâhiptir.Yıllık sıcaklık ortalamaları, yüksekliklere göre farklılık göstermekte olup, aylara dağılışı aynı seviyededir. Batı bölgelerinde ve diğer alçak bölgelerde senelik sıcaklık ortalaması 25-30°C arasında bulunmaktadır.Ülkenin 1500 metreye kadar yüksekliğe sâhip olan bölgelerde 20°C olan senelik sıcaklık ortalaması, 1500 m’den daha yüksek olan bölgelerde ise, 10°C’ye kadar düşer.

Guatemala yağışları bol olan bir ülkedir.Yağışların en bol olduğu bölge AtlasOkyanusu kıyılarıdır.Her zaman yağmur şeklinde olan yağışın senelik ortalama miktarı 5000 mm civârındadır.Ülkenin orta bölgesindeki dağlık bölge; sıcaklığı daha düşük, yağış miktarının az olduğu bölgedir. Bunun yanısıra yerleşim ve tarım için en müsâit yöreler bu bölgelerdir. Serin bir iklime sâhip olan bölgeler ise ikâmet bakımından îtibar edilmeyen kısımlardır.Ülkede sonbahar mevsiminde tayfun ve fırtınalar görülür.

Tabiî Kaynakları

Ülke topraklarının yarısı ormanlarla kaplıdır. Doğu ve kuzeyde PetenOvasında tropik ormanlar yer alır. BüyükOkyanus kıyılarında bulunan yaprak döken ağaçlar ve savanlar dağlık bölgelerde yerlerini çam ve meşe gibi yaprak dökmeyen ağaçlara bırakır. 3000 m’nin yukarısındaki bölgeler ise tamâmen otluklarla kaplıdır.Tropik ormanlarda yetişen beyaz orkide, Guatemala’nın millî çiçeği olmuştur.Ülke yüzölçümünün yarısını kaplayan ormanlarda pekçok tropik kuş türlerinin yanında, maymun, domuz,jaguar, geyik ve tapır gibi tropik orman hayvanları yaşamaktadır.Ülkedeki mevcut yeraltı zenginliklerinden çinko, kurşun, nikel, kükürt ve krom vardır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Guatemala, nüfus artış hızı yüksek olan bir ülkedir. 9.442.000 civârında olan ülke nüfûsunun yarısını ülkenin yerli halkı olan Kızılderililer teşkil eder. Diğer yarısı ise çoğunluğuna göre, melezler, zenci ve beyazlardan meydana gelir. Mayaların soyundan gelen Kızılderililer, atalarının dil ve kültürünü hâlen muhâfaza etmektedirler.

Din olarak Katolikliği kabul etmelerine rağmen, atalarının dinlerini de tam mânâsıyla bırakmadıklarından, inanç olarak karışık bir yapıya sâhiptirler. Ülkenin hem en kalabılık, hem de en fakir etnik grubudurlar.Melezler, zenciler ve beyazların meydana getirdikleri etnik gruplar umûmiyetle İspanyol kültürünün tesirinde olmalarına rağmen, kendi aralarında bir takım farklılıklar gösterirler.Kızılderili olmayanlara ülkede “Ladinos” adı verilir.Nüfusun 1/8 i başşehri olan Guatemala City’de yaşamaktadır.Resmî dil İspanyolca olup, eğitim ve öğretim ücretsiz olmasına rağmen, okuma yazma bilenlerin toplam nüfusa oranı % 55’tir. Başşehri olan Guatemala City, ülkenin en büyük şehridir.

Siyâsî Hayat

Başkanlık sistemine dayalı bir cumhuriyet idâresine sâhip olan ülkede, bu başkanlık sistemi, her seferinde diktatörlük şeklinde kendisini göstermektedir.Yönetim olarak ülke 22 eyâlete bölünmüştür. Bu 22 eyâlet merkez, doğu, batı, kuzey ve güney olmak üzere beş bölgede toplanır. Halk tarafından dört yıl için seçilen kongre, ülkenin yasama meclisidir. Buna rağmen ülkede eksik olmayan hükûmet darbeleri, 1966 anayasasının işleyişini ortadan kaldırmıştır. 14.1.1986’da yeni anayasa yürürlüğe girdi ve askerî cunta yönetimi sona ererek demokrasiye geçildi.Yeni anayasaya göre yasama yetkisi beş yılda bir seçilen 100 üyeli millî kongreye verildi.

Ekonomi

Ekonominin temeli zirâat ve ormancılığa dayanmaktadır.Ülkedeki yanardağların püskürttüğü lavların kapladığı arâzi oldukça verimlidir.Halkın ekseriyetinin uğraştığı zirâatte yetiştirilen ürünlerden kahve, pirinç, pamuk, muz, şekerkamışı, buğday, kakao, fasulye ve tütün en önemlileridir. Ormanlardan sert kereste, kauçuk ve sakız elde edilir. Hayvancılık BüyükOkyanus kıyılarında büyükbaş, dağlık bölgelerde ise küçük baş hayvancılık şeklinde yapılmaktadır.Genel olarak mâdenlerini teknik yetersizlik sebebiyle gereği gibi değerlendiremeyen ülkede; çinko, kurşun nikel ve kükürt işletilen mâdenlerdendir.Turizm, son senelerde gelişen, ülke ekonomisine büyük katkılarda bulunan bir sektör olmuştur.Guatemala’ya bir yıl içerisinde gelen turist sayısı 500.000’i bulmaktadır.

Gelişmiş bir sanâyisi bulunmayanGuatemala’da, mevcut olan sanâyi yatırımlarında gıdâ ağırlık kazanmıştır.Tekstil, şeker, lastik ve konserve fabrikaları mevcut sanâyii meydana getirir. Dış ticâretini özellikle ABD ve Almanya ile yapar. Dışardan makina, âlet, motorlu taşıtlar ve ilâç ithal eden ülke; kahve, pamuk, muz, şeker, kereste, kauçuk ve sakız ihraç eder. Dünyânın en büyük çiklet üreticisidir. 3000 km’si asfalt olmak üzere toplam 13.000 km karayoluna sâhip olan ülkede, mevcut 1300 km’lik demiryolu BüyükOkyanus kıyılarından Karayip(HondurasKörfezi) sâhillerine kadar uzanır. En büyük limanları, Puerta Barrios ve Champerico’dur. Bir tâne beynelmilel (milletlerarası) havaalanı vardır.