Benzer duygu ve düşünceleri herkes günlük hayatında yaşamıştır. Nasıl oluyor da aç olduğumuzun farkına varabiliyoruz? Yalnız aç olduğumuzun farkına varmakla kalmıyor, yukarıda verilen işkembe çorbası örneğinde olduğu gibi, belirli türden bir yiyeceği canımızın çektiğini de anlayabiliyoruz. Neden yalnız gitme yerine bir arkadaşımızla gitmeyi tercih ediyoruz? Böyle soruların cevabını bulmaya çalıştığımız zaman güdülenme psikolojisinin alanı içine girmiş oluruz. Bu bölümde güdülenme psikolojisinin temel kavramlarını inceleyeceğiz. Bu kavramlardan ilki güdü (motivation) kavramıdır.

Güdü (motivasyon) istekleri, arzulan, gereksinmeleri, dürtüleri ve ilgileri kapsayan genel bir kavramdır. Açlık, susuzluk, cinsellik gibi fizyolojik kökenli güdülere dürtü (drive) adı verilir. İnsanlara özgü başarma isteği gibi yüksek dürtülere de gereksinme (ihtiyaç) denir. Güdüler organizmayı

(1) uyarır ve faaliyete geçirir,

(2) organizmanın davranışını belirli bir amaca doğru yöneltir. Organizmanın davranışında bu iki özellik gözlendiği zaman organizmanın güdülenmiş olduğu söylenir.

Güdü ve güdülenme kavramı psikolojinin keşfetmiş olduğu en önemli kavramlardan biridir. İnsanların ve hayvanların davranışlarının temelinde güdüler yatar. Güdüler ya bugün bilinen ve rahatlıkla anlaşılabilen, ya da henüz pek açık seçik anlaşılmayan türden olabilir. Nerede olunursa olunsun ve ne yapılırsa yapılsın, her davranış altında bir güdü veya güdüler zincirinin yattığı unutulmamalıdır.

Şu anda kendinize sorun: "Niçin bu kitabı okuyorum?" diye. Ya bir ders gereği olarak, ya da insanı bilimsel olarak anlamayı istediğiniz için, veya şu anda benim düşünemediğim başka bir nedenle kitabı okuduğunuzu görürsünüz. Her insan davranışının altında yatan bu kadar genel ve kapsamlı bir faktörü anlamak, psikologlar için önemlidir. Bu nedenle bu konuda yapılan araştırmaların sayısı gittikçe artmaktadır.

Bu bölümde önce güdülenme konusunda şimdiye kadar ortaya atılmış olan kuramlar ve yaklaşım tarzları gözden geçirilecek, daha sonra açlık, susuzluk ve cinsiyet gibi belli başlı önemli biyolojik güdüler incelenecektir. Biyolojik temeli şimdilik pek açık seçik olarak anlaşılamayan duyusal uyarım (sensory arousal) arama güdüsünün tartışması bunu izleyecektir. Güdü konusunun genel değerlendirmesini, insanlara özgü karmaşık güdüleri gözden geçirerek tamamlayacağız.