Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesi bölgesinden biridir. Güneydoğu Anadolu bölgesi Türkiye'nin en küçük bölgesidir. Suriye ve Irak'la ortak sınırı vardır. Bölgenin yüz ölçümü 58 000 km2dir. Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunan iller, Mardin, Şanlı Urfa, Adıyaman, Diyarbakır, Siirt, Gazi Antep, Batman ve Şırnak'tır.

Güneydoğu Anadolu bölgesi, coğrafi açıdan iki bölgeye ayrılır. Dicle ve Orta Fırat bölümü. Dicle bölümünün kuzeyinde, Güneydoğu Torosları ile Dicle Irmağı arasında kalan Diyarbakır Havzası vardır. Bu bölümün güneyindeyse, Mardin-Midyat Eşiği vardır. İki bölüm Karacadağ'la birbirinden ayrılır. Orta Fırat bölümünde Şanlı Urfa ve Gazi Antep yaylaları vardır. Bu yaylaların arasından Fırat Irmağı akar. Şanlı Urfa Yaylası'nın güneyinde, Suriye topraklarına kadar uzanan ovaya Harran Ovası denir. Oldukça çorak olan bu ovanın Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) bittiğinde çok verimli bir ova hâline gelmesi beklenmektedir. Gazi Antep Yaylası'nın güneyinde, Tilbaşar, Barak, Nizip ve Yavuzeli Ovaları vardır. Bu bölgede bulunan ırmakların hemen hepsi Fırat ve Dicle Irmaklarına karışarak Basra körfezine dökülür. Önemli bir doğal gölü yoktur. Barajların ardında oluşmuş yapay gölleri vardır.

Güneydoğu Anadolu bölgesinin iklimi, Akdeniz iklimiyle kara ikliminin karışımından oluşur. Yazlar oldukça uzun, çok sıcak ve kurak geçer. Kışlarsa soğuk ve yağışlı geçer. Gece ile gündüz arasındaki ısı farklılığı fazladır. Orman varlığı açısından Türkiye'nin en yoksul bölgesidir. Doğal bitki örtüsü bozkırdır. Akdeniz ikliminin etkisiyle Gazi Antep ve Şanlı Urfa yöresinde zeytinliklere rastlanır.

Güneydoğu Anadolu bölgesinde tarım ve sanayi gelişme aşamasındadır. Tarıma ayrılan alanların büyük bir kesiminde buğday ekilir. Türkiye'de üretilen tahılın yaklaşık %10'u ile baklagillerin %40'ı bu bölgede üretilir. Mercimek, nohut ve Antep fıstığı yurtdışına ihraç edilen ürünleridir. Hayvancılık da bir diğer geçim kaynağıdır. Özellikle Arap ülkelerine canlı hayvan satışı şeklindedir. Güneydoğu Anadolu bölgesine özgü bir çok ürün vardır. Bunlardan bazıları, Diyarbakır karpuzu, Antep fıstığı, üzümden yapılan çeşitli pestiller ve sucuklardır.

Yer altı kaynakları açısından en önemli kaynağı petroldür. Türkiye'de üretilen petrolün tümü bu bölgeden çıkarılır. Diğer madenler, manganez, demir ve fosfattır. Bunların dışında kalan sanayi kuruluşları, un ve unlu ürünler, zeytinyağı, sabun, yem, içki, dokuma, çimento, metal eşya, makine ve tarım aletleri fabrikalarıdır. Daha önceleri Anadolu'yu Mezopotamya'ya bağlayan yolların üzerinde olması önemini artırmıştır. Günümüzde de gelişmiş bir ulaşım ağı vardır. Türkiye'nin önemli sınır kapılarından biri olan Hâbur Sınır Kapısı da bu bölgededir. Bölgede bir çok tarihi kalıntı vardır. Bunlardan en önemlileri, Karkamış, Nemrut Dağı, Harran ve Hasankeyf'tir. Günümüzde özellikle Hasankeyf'te yeterince kazı yapılmadığından ne kadar kalıntı olduğu tam olarak tespit edilememiştir. GAP kapsamında yapılacak olan Ilısu Barajı suları altında kalma tehlikesi vardır. GAP kapsamında olan bölgenin, proje bitiminde sanayi, ekonomi ve toplumsal açıdan çok gelişmesi beklenmektedir.

İLGİLİ KONULAR

Türkiye, Türkiyedeki Akarsular ve Göller, Türkiyedeki Dağ ve Ovalar