Bilgileri hafızaya almanın yolları... Muhakeme kabiliyetini geliştirme... Dikkati yoğunlaştırma...

Hafıza, düşünmek için gerekli malzemeyi temin eder ve saklar. Bu melekeyi hayatımızın her safhasında çok çok kullanmak zorundayız. Psikoloji deneyleri, hafıza gücünün değişmez bir kabiliyet olmadığını göstermiştir. Kullanılan adalenin geliştiği gibi, hafıza da zamanla ve ezberleme yoluyla çalıştırılarak kuvvet kazanabilir.

Bu sebeple daima yanınızda beğendiğiniz söz, fıkra, şiir gibi şeyleri kaydettiğiniz bir defter taşıyın ve kaydettiklerinizi ezberlemeye çalışın. Bilgileri zihne yerleştirmenin ve hafızaya almanın da yolu ve prensipleri vardır. Bu çerçevede şunlar tavsiye edilebilir:

- Hatırlamak istediğiniz herhangi bir konuyu iyice anladığınızdan emin olun. Bir işin mahiyetini kavramak hatırlamayı kolaylaştırır.

- Konuyu hatırlamak amacıyla öğrenin. Deneyler, hatırlama amacı
güdülmediği zaman hafızanın zayıf kaldığını göstermiştir.

- Ezberlenecek hususları gruplar halinde sınıflamaya çalışın.

¢ Geniş sayfa, paragraf halindeki konuları hatırlamak için, onların içinden konuyu temsil edebilen anahtar kelime ve ibareler bulun.

- Öğrenirken mümkün olduğu kadar çok çeşitli duyu organını kullanın. Hem görmek, hem yüksek sesle okumak, hem düşünmek, hem de yazmak... yoluyla öğrenilen bir konu bunlardan biri ile öğrenilenlerden daha iyi hatırlanır.

- Kendi hafıza tipinizi tespit ederek öğrenmenizi ona dayandırın. Hafızalar muhteliftir; bazı kimselerin göz hafızası, bazılarının kulak hafızası daha kuvvetli olabilir.

- Kısa çalışma süreleri kullanın. Yarım yamalak bir saat harcamak yerine, tam bir dikkatle yarım saat çalışmak ve arada bir müddet
zihni dinlendirmek daha faydalı ve verimli olur.

- Özellikle teknik terimleri, tarihleri ve yabancı bir dili öğrenirken ezberleme fişi kullanın. Fişin yüzüne kelimeyi, tarihi, formülü... yazmak suretiyle daha kolay ezberlemeyi sağlayabilirsiniz.

Muhakeme Kabiliyetini Geliştirmek

Başarının, özellikle de güzel konuşup yazmanın başlıca temellerinden birisi, "düşünme ve muhakeme"dir. Birçok kimse bu melekeleri gelişigüzel kullanır.

Düşünce son derece önemli olduğu halde, bazen bir kimse için; "Onun düşünceleri on para etmez!" deriz. Bununla değeri olmayan, mantıklı bir sıra takip etmeyen, doğruluktan mahrum düşünceleri kastederiz.

Bazen de düşünmek sözü ile sadece bir şeyi tahayyül etmeyi kastederiz. Halbuki başarının şartı, bunlar değil, fikirlerin basit bir şekilde birbirini takip etmesidir. Bu yetenek bütün bir öğrenim hayatı boyunca işlenerek, mantık ve matematik bilimleri ile düzenlenerek geliştirilir. Buna rağmen birçok tahsilli kimsede de, muhakeme düzensizliklerine sık sık rastlanır. O halde bu konu üzerine eğilerek muhakeme düzensizliklerinden kendimizi korumayı ve kurtarmayı başarmalıyız.

Muhakemede en fazla rastlanan düzensizliklerden biri "acele genelleme" yapmaktır.

Bir diğeri, hatalı ikilemdir. Bu, bir konuda birçok ihtimal bilindiği halde, onları görmezden gelerek iki şıkka indirmek ve kişiyi bunlardan birini kabule zorlamaktır.

Bir üçüncü hata da, aynı durum ve şartlarda olmayan iki ayrı şeyi birbiriyle kıyaslamak ve bu yanlış temelden yanlış sonuç çıkarmaya çalışmaktır.

Ayrıca, birçok kimse hüküm ve sonuçlarda aşırı iddialı davranır. Bazıları kendi tezini ispat etmek için olayları ve delilleri çarpıtarak verir; bazıları ise mantığa aykırı bir sonucu hislere hitap ederek sağlamaya çalışır; sevdiğini aşırı över, sevmediğini aşırı kötüler, karşı olduğu şahıs veya fikre fena bir isim takar, soruyu ters yönden alır veya anlamazlıktan gelir.

Muhakemeyle ilgili güçlükleri çözmek için, düşüncelerde orijinal ve üretici olmayı öğrenmek şarttır. Meseleleri, kendimizinkiler de dahil olmak üzere, objektif olarak ele almalı, mantıklı bir muhakeme yolu takip edebilmeliyiz.

Bir problemin çözümünde, şu mantık sırasını takip etmek yerinde olur:

1. Problemin iyi ve doğru anlaşılması

2. Bu konu üzerinde olabildiğince çok araştırma ve soruşturma yapılması, gereken bilgilerin toplanmas

3. Ortaya çıkan çeşitli çözüm ihtimallerinin tespiti

4. Mümkün çözümlerin bir bir denenmesinin tasarlanması

5. Bunlar içinden en iyi, en az riskli çözümün seçilmesi

6. Nihaî çözümün uygulanması

Dikkati Yoğunlaştırma

Dikkati toplama ya da yoğunlaştırma, bütün dikkati bir noktaya yöneltme ve idare edebilme yeteneğidir. Bu yetenek de geliştirilebilir.

Dikkati toplayamamanın sebebi; ya buna hiç alışık olmamak ya da başka bir problemin zihni meşgul etmekte oluşudur. Birinci sebep uzun vadeli ve düzenli bir çalışma ile ortadan kalkar. İkincisine gelince, bunun için önce dalgınlığın sebebini bulup onu ortadan kaldırmak gerekir. Psikolojik bir sıkıntınız varsa bunu da, mantıkî muhakeme ve kendi kendinize telkin yoluyla önleyebilirsiniz.

Dikkati yoğunlaştırmanın diğer bir yolu da, bazı çalışma alışkanlıklarını geliştirmektir. Mesela:

- Belirli yerlerde çalışma alışkanlığını geliştirin; çalıştığınız yeri, eğlence ve istirahat gibi işler için de kullanmayın.

- Gürültünün ve eğlencenin minimum olduğu yerde çalışın. Çünkü bunlar çalışmayı yüzde yüz engelleyemezse de, dikkatinizi toplamak için daha fazla enerji sarf etmenizi gerektirir.

- Masanın üzerinde ancak çalışmanız için lüzumlu şeyleri bulundurun.

- Fazla rahat sandalye ve sıcak oda gibi yerlerden kaçının, çünkü

bunlar rehavet getirir.

- Belirli ve ölçülü bir hedef tespit edin ve onu bitirmeyi planlayın.

- İşlerinizin yapılmasını sıraya koyarak, zihninize takılmasını önleyin.

- Çalışmaya hemen başlayın, ilham gelmesini beklemeyin.

- Kendi kendinizle yarışın, işinize bir yarış havası verin.

- Her seferinde sadece bir iş yapın. Mesela, bir yandan bir bölümü okurken, öte yandan bir önceki bölümü hatırlamaya çalışmayın.