Alm. Ausschachtung (-en pl.) (f). Fr. excavation (f), İng. Excavation (s). Toprak, taş veya kayalık zeminleri kazma, taşıma, yumuşatma gibi ameliyelerle şekillendirme işi. Karayolu, baraj, demiryolu, madencilik ve bina inşaatı gibi projelerin önemli bir kısmı hafriyattır. Zamanımızda büyük hafriyatlar genellikle modern makina ve taşıtlarla yapılmaktadır. Hafriyatta değişik maksat ve şartlarda çalışan çeşitli iş makinaları kullanılmaktadır.

Yükleyiciler: Önlerinde geniş bir kova bulunan paletli yâhut lâstik tekerlekli hafriyat makinalarıdır. Hidrolik kumandalı ön kovaları aşağı yukarı eğilip kalkabilir. Yükleyicinin öne hareketi ile toprak, moloz vs. dolan kova kaldırılıp kamyon veya uygun yer üzerine aşağı eğilerek boşaltılır. Umumiyetle kayalık, beton, moloz gibi engebeli arazilerde paletli yükleyiciler, düzgün zeminlerde ise tekerlekli yükleyiciler kullanılır. Lâstik tekerlekli yükleyicilerin arkasına bâzan bir hidrolik kepçe takılır.

Buldozer: Önüne itici, kazıcı bir bıçak monte edilmiş, umumiyetle paletli olan bir hafriyat makinasıdır. Bıçağın hareketi hidrolik mekanizma ile sağlanır. Zemin seviyesinin altında tutulan bıçak, buldozer ilerlerken kazar, zemin seviyesindeyken toprağı iterek taşır, daha yukarıda tutulan bıçak ise toprağı dağıtır. Çeşitli hafriyat işlerinde kullanılan bir iş makinasıdır. Sığ kazı, yakın mesafe toprak taşıma, kamyonların döktüğü toprağı dağıtma, ağaç sökme, kaya çıkarma, araç kurtarma, zemin düzeltme gibi işlerde kullanılır.

Skreyper: Ön tarafı açık, açık tarafın alt kenarı keskin geniş bir kazana benzer. Keskin kenar aşağıda, kazma yukarıda tutularak taşıma yapılır. Kazanın arka ucunda bir tekerlek, ön tarafta ise iki yahut dört tekerlekli yahutta paletli çekiciler tarafından taşınır. Öne çekilen kazan, keskin açık ucu tarafından toprakla dolar. Skreyper ancak bir buldozer tarafından itilerek kazı işlemi tam kapasite ile yapılabilir. Kazanı dolan skreyper, kazanın ön kapağını kapatarak yükünü boşaltacağı alana gider ve düzgün bir şekilde toprağı yayarak boşaltır.

Greyder: Ön ve arka tekerlekleri arasında 3-4 metrelik bıçak taşıyan bir hafriyat makinasıdır. Bıçak mekanik ve hidrolik olarak her iki tarafta öne, arkaya, aşağı, yukarı eğilebilir. Bu hareketiyle sıyırdığı yükü sağa ve sola dağıtabilir. Açılan yolların son düzeltmesinde kullanılır.

Ekskavatör: Kazı işlerinde kullanılan, sürekli çalışabilen ve çok çeşitli kazma işlerinde kullanılabilen önemli bir makinadır. Paletli veya lâstik tekerlekli olabilir. Mafsallı bir kol üzerinde hareket edebilen bir kazıcı kepçeye sahiptir. Mafsallı kol, genellikle hidrolikle veya kablolu olarak tahrik edilir. Küçük tiplerde kepçe, aracın ön veya arkasına hidrolik olarak tahrik edilen mafsallı kollarla bağlıdır. Arkaya takılan kepçeler, toprağı ters yöne hareketle doldurarak kaldırır ve başka bir yere boşaltır. Uzun hidrolik kollarla tahrik edilen bu tip ekskavatörler kanal kazma işlerinde kullanılır. Ön tarafa monte edilen yüz kepçesi öne itilerek kazma yapar. Genellikle sert yerlerin kazılmasını gerektiren ağır işlerde bunlardan istifade edilir. Sürücü kabini ve motorun da bulunduğu bir döner platform üzerine monte edilen kablolarla idare edilen büyük kepçeli ekskavatörler büyük hafriyat kapasiteleriyle kendi alanlarında rakipsizdirler. Bunlarda döner platform, yürütücü sistemi ihtiva eden tertibatın üstünde bulunduğundan kepçe istenilen yöne serbestçe dönebilir.

Hafriyat işlerinde yapılan değişik birçok işlem için çeşitli araçlar da kullanılır.

Delme: Sert kayaların hafriyatı doğrudan yapılamaz. Bunun için ilk defa seyyar matkaplarla delinerek dinamitlenir. Parçalanan kayaların hafriyatı yapılabilir.

Yığma ve kaldırma: Bilhassa karayolu yapımında tepelerden alınan toprak, çukurlara yığılarak yolun düz seviyeye getirilmesine çalışılır. Burada çok büyük toprak yığınlarının oynatılmasına gerek olduğundan yol güzergâhının ve kaldırılan toprağın en uygun şekilde tesbiti önemlidir.

Yerleştirme ve Sıkıştırma: Yığılan toprağın yerleşmesi uzun zaman alır. Bunu çabuklaştırmak için yığılan toprak, silindirler ve tırnaklı demir tekerlekli özel araçlarla sıkıştırılır. Bu şekilde ilk hacminin % 90’ı oranında sıkışan toprak daha kararlı bir hâl alır.

Mâdenler: Buralarda özel amaçlı tünel kazıcılar kullanıldığı gibi açık mâdenlerde çok büyük döner kepçeli kazıcılar da kullanılır.