Türk romancısı. İstanbul’da 1868 yılında doğdu. Bir kolu İstanbul’da bir kolu İzmir’de olan köklü ve zengin bir âilenin çocuğudur. Babası Hacı Halil Efendidir. İstanbul’da Sıbyân Mektebini ve Fâtih Rüşdiyesinde (Askeri Rüşdiye) okudu. Âilesi ile İzmir’e taşındı. Bir râhib okuluna yazıldı. Fransızcayı burada öğrendi. Yazı yazma hevesi de burada başladı. Tahsil hayatı bittiği zaman 19 yaşındaydı.

1893’te İstanbul’a gidinceye kadar İzmir’de arkadaşlarıyla beraber Nevruz ve Hizmet gazetelerini çıkardı. Bir yandan da Fransızca öğretmenliği ve Osmanlı Bankasında muhâsiplik yaptı. 1893’te İstanbul’a geldi. Reji idâresinde memur oldu. Servet-i Fünûn yazarları arasına katıldı. 1908’de İttihat ve Terakkî Partisine girdi. Meşrutiyetten sonra Dârülfünûn’da hoca olarak çalıştı. Beşinci Mehmed Reşâd’ın mâbeyn başkâtibi oldu. Birinci Cihan Harbinde hükümet adına çeşitli memleketlerde (Avrupa’da) seyâhat etti. Cumhuriyet devrinde Yeşilköy’deki köşküne çekilip uzun ve verimli bir yazı dönemine girdi. Hâtıralarını yazdı. Konforlu ve râhat bir hayat sürdü. Yabancı dostlar edindi. Avrupayı ve alafranga yaşayışı yakından tanıdı. Kendisi de onlar gibi yaşadı. Düzenli bir âile hayatı vardı. Ancak oğullarının ölümü onu büyük bir üzüntüye düşürdü. İstanbul’da 1945 yılında öldü.

Türk edebiyatının ilk büyük romancısı ve Servet-i Fünun edebiyatının nesir ustasıdır. Batı tekniğiyle ilk usta ve yerli roman, hikâyelerin başarılı örneklerini vermiştir. Kendine mahsus ve zamanında taklid edilen bir roman dili vardır. Artistik nesrin kurucusudur. Eserlerinde realizmin ve natüralizmin tesirleri açıkça görülür. Romanlarında konularını ve kahramanlarını çokluk aydınlar çevresinden, yüksek tabakadan seçtiği hâlde küçük hikayelerinde halk tabakalarına inmiş, daha sâde ve tabiî bir dil kullanmıştır. Eserlerinde psikolojik tahlillerin önemli bir yeri vardır. Bilhassa eşyaya yer verişi ve tasvir genişliği üslûbunun ana husûsiyetindendir.

Eserleri:

Roman, hikaye, hâtırat, tiyatro eserleri, makaleleri, tercümeler, mensur şiir gibi çeşitli türlerde 60’ı aşkın eser vermiştir. 150’den fazla hikâyesi 20-25 kitapta toplanmıştır: Heyhât, Bir Yazın Târihi, Solgun Demet, Hikâye-i Sevdâ, Hepsinden Acı, Aşka Dâir, Acı bir Hikâye bunlardan bâzılarıdır. Romanlarından; Sefile, Nemide, Bir Ölünün Hâtırâ Defteri, Ferdî ve Şürekâsı, İzmir’de yayınlanmıştır. Mâi ve Siyah, Aşk-ı Memnû, Servet-i Fünunda; Kırık Hayatlar isimli romanı ise Cumhuriyet’ten sonra İstanbul’da yayınlanmışdır. Kırk Yıl ile Saray ve Ötesi kitapları hâtıra türünde önemli eserlerdir. Sanata Dâir isimli eserinde makaleleri toplanmıştır. Kâbus tiyatro eseridir.

Cumhuriyetten sonra eserlerinin dilini sâdeleştirerek yeniden bastırmıştır.