(Engraulis encrasicholus);

Alm. Anschovis (f), Fr. Ancohis (m), İng. Anhovy, Familyası: Hamsigiller (Engraulidae) Yaşadığı yerler: Sıcak ve ılıman deniz sâhillerinde sürüler hâlinde yaşar.

Özellikleri: 7-15 cm boyunda, vücudu yandan basık, sırtı yeşilimtrak mavi, karın gümüşî beyaz renklidir. Üst çene alt çeneden uzundur. Sırtında tek yüzgeç bulunan çatal kuyruklu kemikli bir balık. Ömrü: 3-4 yıl. Çeşitleri: Denizlerimizde yaşayan türden başka Güney Amerika hamsisi (Engraulis ringens), Kaliforniya hamsisi (E. mordax), Japon hamsisi (E. japonicus) gibi değişik türler de vardır.

Büyük sürüler hâlinde ılık deniz sahillerinde pelajik (yüzeysel) yaşayan, kemikli balıklar (Teleostei) takımından bir tür. Çoğu 10-12 cm boyundadır ve vücudu küçük pullarla örtülüdür. Akdeniz, Karadeniz, Marmara ve Batı Avrupa kıyılarında boldur. Büyüklüğü en çok 20 cm’ye ulaşır. Özellikle Karadeniz’de Sinop ve Trabzon kıyılarında bol avlanır. Fakirin balığı olarak bilinir. Türkiye’de türkülere konu olmuştur. Karadeniz’de hamsi girmeyen ev yoktur. Başları atılmış ve karınları temizlenmiş iri hamsi tuzlamasına “ançuez”denir. Gübre ve balık unu olarak da kullanıldığından ticarî önemi büyüktür. Deniz kuşlarının ana besinidir. Bu kuşların adalardaki dışkıları birikerek kalın “guano gübresi” tabakaları meydana getirir. Bir ton “guano” için kuşların 20 ton hamsi yemesi gerekir. Güney Amerika’da Peru halkı bu gübreyi ihraç ederek ticâretini yapmaktadır.

Peru açıklarında Humboldt soğuk su akıntısı sebebiyle yüzeye bol miktarda plankton birikerek hamsi akınına sebeb olur. Yazın sâhil bölgelerde dolaşan hamsiler kışın uygun ısı bulmak için 100-200 m derine inerler. Göç edenleri de vardır.

Mayıs-eylül ayları arasında kıyılara yakın yumurtlarlar. Her dişi 40.000 kadar yumurta bırakır. Yavrular 17°C ısıda üç günde yumurtadan çıkar. Bir yılını dolduranlar yumurtlamaya başlar. Denizlerimizde; Azak hamsisi, Karadeniz hamsisi, Marmara hamsisi olmak üzere üç formu bulunur. Karadeniz’de Kırım ve Kafkas sâhillerinde yaşayanlarına Azak hamsisi denir. Yumurtlamak için Azak Denizine geçerler. Karadeniz’in her tarafında yaşayan ikinci form, kasımdan mart sonuna kadar göç ederek boğazdan Marmara’ya geçer. Burada kışlar. İlkbaharda sâhil boyunca yumurta bırakarak tekrar Karadeniz’e döner. Boyları 18 cm’ye ulaşanları vardır. 7 cm boyundaki Marmara hamsisi yalnız Marmara sularında yaşar, göç etmez. Hamsi balıklarının av mevsimi aralıktan mart sonuna kadardır. Aralık ortasından sonra tutulanların eti en lezzetlidir. 11-12 cm uzunluktakiler makbuldür. 100 gr hamsi etinde 115 kalorilik besin değeri bulunur. İlkbaharda tutulanlar zayıf olduğundan tarlalarda gübre olarak kullanılır. Tâze satıldığı gibi tuzlanarak salamurası da yapılır.