Hanefî mezhebi fıkıh âlimi. İmâm-ı A’zam Ebû Hanîfe’nin yetiştirdiği müctehidlerdendir. İsmi; Hasan bin Ziyâd olup, künyesi Ebû Ali’dir. İnci sattığı için El-Lü’lü’î lakabıyla bilinir. Aslen Medîneli olup, Ensâr’ın soyundandır. 734 (H. 116)te Kûfe’de doğdu, 819 (H. 204)da da vefât etti.

Küçüklükten ilim tahsiline başlayan Hasan bin Ziyâd, uzun seneler İmâm-ı A’zam Ebû Hanîfe’nin tedris halkasına devâm edip, ilim öğrendi. İbn-i Cüreyc’den hadîs-i şerîf dinleyip rivâyet etti. Bütün aklî ve naklî ilimleri tahsil edip, müctehidlik derecesine ulaştı. İmâm-ı A’zam gibi mutlak müctehid olmayıp, onun koyduğu esaslara göre hareket eden mezhepte müctehiddi. Gâyet zekî olan Hasan bin Ziyâd, bütün Rey eshâbının (Irak âlimlerinin) sözlerini ezberledi. Uzun zaman ilim öğretip talebe yetiştirdi. Muhammed bin Semûa el-Kâdî, Muhammed bin Şücâ’ es-Selcî, Şuayb bin Eyyûb gibi âlimler, yetiştirdiği talebelerdendir. Uzun müddet Kûfe’de bulunduktan sonra, Bağdat’a geldi. Hafs bin Gıyas’ın yerine kâdılığa tâyin edildi. Fakat sonra bu vazifeden istifâ etti. Ömrünü İslâmiyete hizmet için harcadı.

Gâyet güzel huylu olan Hasan bin Ziyâd; ibâdet yapmakta, haramlardan sakınmakta ve İslâmiyetin emirlerine uymakta çok gayretliydi. Yediği yemeklerden hizmetçilerine yedirir, giydiği elbiselerden de giydirirdi.

Hanefî mezhebinde olan müftî; ilk önce Ebû Hanîfe’nin sözlerine bakar, ona uygun fetvâ verir. Aradığını onun sözlerinde açıkça bulamazsa, İmâm-ı Ebû Yûsuf’un sözünü alır, onun sözlerinde de bulamazsa İmâm-ı Muhammed Şeybânî’nin sözünü alır. Ondan sonra İmâm-ı Züfer’in sözünü alır, onda da bulamazsa, Hasan bin Ziyâd’ın bildirdiklerine göre fetvâ verir.

Eserleri: İctihâd derecesinde âlim ve güzel ahlâk sâhibi, ömrünü ilim öğrenmek ve öğretmekle geçirmiş olan Hasan bin Ziyâd’ın yazdığı birçok kıymetli eserleri vardır: 1) Edeb’ül-Kâdî, 2) Muharrer, 3) Meân-il-Eymân, 4) El-Harac, 5) El-Ferâid, 6) En-Nefekât, eserlerinden bâzılarıdır.