Alm. Zoologischer Garten, Zoo, Tierpark m, Fr. jardin (m), zoologique, İng. Zoological garden, zoo. Yabânî ve evcil hayvanların teşhiri için düzenlenmiş park tipinde yer. Dünyânın birçok yerinde hayvanat bahçeleri, eğlence ve dinlenme yerleridir.

Hayvanat bahçelerinde hayvanlara uygun iklim ve tabiat şartları, gece karanlıkları mevcuttur. Çok modern olanlarında laboratuvar, özel hayvan hastâneleri, ölen hayvanlar için müzeler kurulmuştur. İlk başlarda hayvanat bahçelerinde o bölgede rastlanmayan hayvanlar teşhir edilirken, tabiattan kopmuş, şehirde yaşayan çocuklar için alışılmış evcil hayvanlar da teşhir edilmeye başlanmıştır. Birçok hayvanat bahçelerinde çocukların oynayabileceği ve besleyebileceği, küçük ehlî hayvanların bulunduğu çocuk kısımları da vardır.

Dünyânın her yerinde hayvanat bahçelerinin sayısı gittikçe artmaktadır. Gelişmiş ülkelerde bâzı ormanlık sahalar millî parklar hâline getirilerek hayvanların buralarda serbest olarak yaşamaları sağlanmıştır.

Târihi: Hayvanat bahçelerinin târihi çok eskidir. M.Ö. 12. yüzyılda Çin İmparatorluğunda Chou Sülâlesinin ilk kralı Wen, sarayının yanında, imparatorluğunun farklı yerlerinden getirttiği hayvanların konulduğu bir bahçe yaptırmıştı. Eski Mısır’da, yabânî hayvanların bulunduğu bahçeler tapınakların yakınında bulunurdu.

Eski Yunanlılar ilk başlarda kuşları, daha sonra da memelileri toplayıp kolleksiyonlar meydana getirmişlerdir. Filozof Aristo’nun böyle bir kolleksiyona sâhib olduğu ve bunların koruyuculuğunu da İskender’in askerlerinin yaptığı meşhurdur. Romalıların da böyle kolleksiyonları vardı. Bu kolleksiyonlarda hayvan sayısı çok fazla idi. Bunların arasında yüzlerce arslan, kaplan ve leopar da bulunuyordu. Bunların çoğu arenalardaki gösterilerde kullanılırdı.

797 senesinde İslâm halîfesi Hârun Reşîd, Kral Şarlman’a bir fil ve birçok maymundan meydana gelen hediye hayvanlar yollamıştı. On üçüncü yüzyılda yaşamış olan meşhur seyyah Marko Polo, Kubilay Hanın sarayında, birinde arslanlar, kaplanlar, leoparlar, suaygırları ve yaban eşekleri, diğerinde de gergedanlar ve fillerin bulunduğu iki hayvanat bahçesi gördüğünü yazar.

Avrupa’nın birçok şehrinde hayvanat bahçesine rastlanır. Fransa’da Vincennes, Bois de Boulogne ve Paris şehirlerinde olmak üzere başlıca üç hayvanat bahçesi vardır. İsviçre’de de üç hayvanat bahçesi bulunur. Bunlar Basle, Berne ve Zürich’dedir. Almanya’da iki cihan harbi arasında 20 hayvanat bahçesi mevcuttu. Bunların en büyükleri Berlin, Frankfurt, Main, Münih, Leipzig, Dersden ve Köln şehirlerindeydi. Bunların çoğu savaş esnâsında bombalandı. Savaş sonrası hemen hemen hepsi yeniden düzenlendi, geliştirildi. Viyana- Schönburnn’daki hayvanat bahçesi Avrupa’nın ilk hayvanat bahçesidir. Budapeşte hayvanat bahçesi özellikle Avrupa kuşlarından meydana gelen kolleksiyonu ile meşhurdur. İngiltere’de en büyük hayvanat bahçesi olan Regent’s Park, Londra’dadır. İrlanda’nın başkenti Dublin’deki hayvanat bahçesi arslanları ile ünlüdür. Amsterdam ve Rötterdam’da da hayvanat bahçeleri mevcut olup, ikincisi daha büyüktür. Stockholm’deki hayvanat bahçesi sâdece Kuzey Avrupa hayvanlarını teşhir eder. Rusya’da 25 hayvanat bahçesi vardır. En büyüğü Moskova’da bulunanıdır. Roma, Lizbon, Barselona ve Madrid şehirlerinde de büyük hayvanat bahçeleri vardır. Meksika, Kanada ve ABD’deki hayvanat bahçelerinin hemen hemen hepsi büyüktür. Kanada’da Quebec’de, Quebec Zooloji Cemiyeti, Kanada’da yaşayan mahallî hayvanlardan müteşekkil bir kolleksiyona sâhiptir. Toronto’da birçok yabancı hayvan bulunmaktadır. Yıllık Toronto Sergisinin “çocuk kısmı” hayli ilgi çekicidir. Meksika’da Aztek toplumunun, İspanyol mezâliminden evvel birçok hayvan kolleksiyonu vardı. Bunlardan Chapultepec’teki hayvanat bahçesi hâlâ ayaktadır.

Amerika Birleşik Devletlerinde hemen hemen bütün büyük şehirlerde hayvanat bahçesi bulunmaktadır. Burada ilk hayvanat bahçesi, Philadelphia’da 1859’da kurulmuş ve 1874’de teşhire açılmıştır. Bunu Cincinatti tâkib etti. ABD’deki en büyük hayvanat bahçeleri Bronx (Newyork), St. Louis, Tedroit, San Drego ve iki tâne olmak üzere Chicage şehirlerindedir. Bunların bâzılarında giriş ücreti yoktur.

Şili’de büyük bir hayvanat bahçesi ve Brezilya Balem’de küçük fakat şirin bir zooloji-botanik bahçesi vardır. Bu bahçede daha çok Amazon hayvanları bulunur. Bombay ve Karaçi-Pakistan şehirlerinde de mükemmel hayvanat bahçeleri bulunmaktadır. Bölge prenslerinden birçoğunun da özel kolleksiyonlarına rastlanır. Endonezya ve Malezya’da ikişer tâne olmak üzere ilginç kolleksiyonlara sâhip hayvanat bahçeleri vardır. Asya’daki hayvanat bahçelerinin çoğu İkinci Cihan Harbi esnâsında yıkılmış fakat savaştan sonra tâmir edilip, çoğu eskisinden daha güzel hâle sokulmuştu. Japonya’da üç düzine zoolojik kolleksiyon mevcut olup, şahsî olanlarına da rastlanır. Bunların en büyükleri Tokyo, Nagoya, Kobe, Osaka ve Kyoto hayvanat bahçeleridir.

İkinci Cihân Harbinden sonra Kongo’da Kinşasa, Kisangani, Lubumbaşi şehirlerinde de hayvanat bahçeleri kurulmuştur. Yurdumuzda ilk hayvanat bahçesi, Sultan İkinci Abdülhamîd Han tarafından Yıldız Sarayının bahçesinde kuruldu. İstanbul’da Gülhaneparkı, Ankara’da Atatürk Orman Çiftliği, İzmir’de Kültür Parkı modern hayvanat bahçelerine sâhiptir. Hayvanların bulundukları yerlerde ziyâretçilere bilgi vermek için her hayvanın özelliğini açıklayan tabelalar bulunmaktadır.