Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 21 Aralık 1965 tarihli ve 2106 A (XX) sayılı kararıyla kabul edilerek, imzaya, onaya ve katılmaya açılmıştır. Yürürlüğe giriş tarihi 4 Ocak 1969.

Her Türlü Irk Ayrımcılığının Tasfiye Edilmesine Dair Uluslar Arası Sözleşme'nin kısaltılmış ve sadeleştirilmiş bazı maddeleri şunlardır:

BÖLÜM I (Taraf Devletlerin

Yükümlülükleri)

Madde 1

Irk ayrımcılığı tanımı

1. Bu sözleşmedeki "ırk ayrımcılığı" terimi; siyasal, ekonomik, sosyal, kültürel veya kamusal yaşamının herhangi bir alanında, insan hakları ve temel özgürlüklerin eşit ölçüde tanınmasını, kullanılmasını veya bunlardan yararlanılmasını kaldırma veya zayıflatma amacına sahip olan ırk, renk, soy, ulusal veya etnik kökene dayanarak herhangi bir ayırma, dışlama, kısıtlama veya ayrıcalık tanıma anlamına gelir.

Madde 2

2. Irk ayrımcılığının tasfiye edilmesi için alınacak tedbirler;

Bu sözleşmeyi imzalayan;

a) Her devlet kişilere, gruplara veya kurumlara karşı ırk ayrımcılığı şeklindeki herhangi bir eylem veya uygulamaya girmemeyi taahhüt eder;

b) Her devlet kişi ve örgütlerin ırk ayrımcılığını maddi ve manevi bakımdan desteklememeyi ve savunmamayı taahhüt eder;

c) Her devlet ırk ayrımcılığı yaratan veya ayrımcılığı sürdüren siyasi, milli ve yerel politikaları denetlemek, yasalarını ve hukuki düzenlemelerini değiştirmek, kaldırmak veya iptal etmek için etkili tedbirler alır;

d) Her devlet kişiler, gruplar veya örgütler tarafından yapılan ırk ayrımcılığını, şartların gerektirmesi hâlinde yasa çıkararak, gerekli her türlü vasıtayı kullanarak yasaklar;

e) Her devlet koşullar elverdikçe, bütünleştirici çok ırklı örgütleri, hareketleri ve ırklar arasındaki engelleri kaldırmaya yarayan diğer araçları teşvik etmeyi ve ırksal bölünmeyi artırmaya eğilimli herhangi bir şeyi özendirmemeyi taahhüt eder.

2. Taraf devletler, şartlar gerektirdiği takdirde bazı ırk gruplarının veya bu gruplara mensup olan bireylerin insan haklarından ve temel özgürlüklerden tam ve eşit biçimde yararlanmalarını sağlamak amacıyla sosyal, ekonomik, kültürel ve diğer alanlarda özel ve somut tedbirler alır. Bu tedbirler, alındıkları zamanki amaca ulaşılmasından sonra, farklı ırk gruplarına eşitlikçi olmayan ve ayrı hakların sürdürülmesi sonucu verecek bir biçimde kullanılamaz.

Madde 3

Irksal ayrımcılığın yasaklanması

Taraf devletler, ırkların ayrı tutulmasını özel olarak kınar ve kendi egemenlikleri altındaki topraklarda bu nitelikteki bütün uygulamaları önlemeyi, yasaklamayı ve yok etmeyi üstlenirler.

Madde 4

Irkçı propaganda ve faaliyetlerin yasaklanması

Taraf devletler bir renk veya etnik kökenden olan bir ırkın veya bir grubun üstünlüğüne dayanan veya herhangi bir biçimde ırk düşmanlığını veya ayrımcılığını haklı göstermeye teşebbüs eden fikirlere veya teorilere dayanan bütün propagandaları ve örgütleri yasaklar ve mahküm eder;

Madde 5

Irk ayrımcılığının ortadan kaldırılması için tanınan haklar:

Sözleşmeci devletler, bu sözleşmenin ikinci maddesinde yer alan temel yükümlülüklerine uygun olarak, her türlü ırk ayrımcılığını yasaklamayı ve herkesin ırk, renk, ulusal veya etnik köken ayrımcılığına uğramadan özellikle aşağıdaki hakları kullanırken hukuk önünde eşitlik hakkını güvence altına almayı taahhüt eder:

a) Yargı yerleri ve adalet dağıtan her türlü organ önünde eşit muamele görme hakkı

b) Kişi güvenliği hakkı ile hükümet görevlileri veya başka bir grup ya da kuruluş tarafından yapılan şiddete karşı devlet tarafından korunma hakkı

c) Siyasal haklar, özellikle genellik ve eşitlik ilkelerine dayanan seçimlere katılma–seçme ve seçimlerde aday olma, yönetimde ve ayrıca kamusal işlerin icrasında yer alma, kamu hizmetlerine ulaşma hakkı

d) Diğer kişisel haklar özellikle; devlet sınırları içinde seyahat özgürlüğü ve yerleşim hakkı; kendi ülkesine olduğu gibi bir ülkeden çıkma ve kendi ülkesine dönme hakkı; vatandaşlık hakkı; evlenme ve eşini seçme hakkı; tek başına veya başkaları ile birlikte mal ve mülke sahip olma hakkı;

Madde 6

Etkili bir hukuk yoluna başvurma hakkı:

Taraf devletler kendi egemenlik alanları içinde bulunan herkese, bu sözleşmeye aykırı olarak insan haklarını ve temel özgürlükleri ihlâl eden her türlü ırk ayrımcılığına karşı, yetkili ulusal yargı yerleri ve diğer devlet kurumları aracılığıyla etkili bir koruma ve başvurabilecekleri hukuki yolları sağlar, ayrıca bu tür ayrımcılığın sonucu olarak uğranılan zararlar için yargı yerlerinden gerçekçi ve tatmin edici bir giderim isteme hakkı tanır.

Madde 7

Diğer tedbirler:

Taraf devletler, ırk ayrımcılığına yol açan ön yargılarla mücadele etmek ve uluslar, ırksal ve etnik gruplar arasında anlayışı ve dostluğu geliştirmeyi amaçlar. Sözleşmeyi imzalayan devletler, Birleşmiş Milletler şartının, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'nin, Her Türlü Irk Ayrımcılığının Tasfiye Edilmesi Hakkında Bildiri'nin amaç ve ilkelerini yaygınlaştırmak amacıyla özellikle eğitim, öğretim, kültür ve enformasyon alanlarında acil etkili tedbirler almayı garanti eder.

BÖLÜM II (Uluslar arası Uyguluma Hükümleri)

Madde 8

Irk Ayrımcılığı Tasfiye Komitesi:

1. Bundan sonra kısaca "Komite" diye geçecek olan bir Irk Ayrımcılığının Tasfiye edilmesi hakkında Komite kurulur. Komite, sözleşmeci tarafların vatandaşları arasından yüksek ahlâka sahip ve tarafsızlığı kabul görmüş seçilen on sekiz uzman üyeden meydana gelir.

2. Komite üyeleri sözleşmeci taraflarca gösterilen adaylar arasından gizli oyla seçilir. Her bir sözleşmeci taraf, kendi vatandaşları arasından bir kişiyi aday gösterebilir.

Madde 9

Devlet raporları ve yıllık raporlar:

1. Taraf devletler sözleşme hükümlerinin uygulanmasını sağlamaya ilişkin aldıkları yasal, yargısal, idari ve diğer bütün tedbirleri bildiren bir raporu önceden belirlenen zamanlarda Komitenin incelemesi için Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine sunmayı taahhüt ederler.

Madde 10

Komitenin çalışması:

1. Komite kendi iç tüzüğünü kendisi yapar.

2. Komite, görevlilerini iki yıllık süre için kendisi tayin eder.

3. Komitenin sekretarya hizmetleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği tarafından yerine getirilir.

4. Komite toplantıları normal şartlarda Birleşmiş Milletler Başkanlığının bulunduğu yerde yapılır.

Madde 11

Devlet şikâyetlerinin Komiteye yapılması:

1. Bir sözleşmeci taraf başka bir taraf devletin sözleşmeyi uygulamadığını düşünecek olursa konuyu Komite'nin önüne getirir. Komite bundan sonra şikâyeti ilgili taraf devlete iletir. Şikâyeti alan devlet üç ay içinde, konuyu ve varsa devlet tarafından alınabilecek önlemleri açıklığa kavuşturan yazılı açıklamalarını veya beyanlarını Komiteye sunar.

Madde 12

Devlet şikâyetlerinin Uzlaştırma Komisyonu önüne gelmesi:

1. a) Komite, gerekli gördüğü tüm bilgileri elde ettikten ve bunları düzenledikten sonra, Komite başkanı, görevi bu olayla sınırlı olan ve bundan sonra Komisyon diye geçecek olan, üyeleri Komite üyelerinden veya dışarıdan oluşan beş kişilik bir Uzlaştırma Komisyonu görevlendirir.

b) Anlaşmazlığın tarafı olan devletler üç ay içinde Komisyonun raporu üzerinde kısmen veya tamamen bir anlaşmaya varamazlarsa taraf devletlerin üzerinde anlaşmaya varamadıkları Komisyon üyelikleri için Komite kendi üyeleri arasından gizli oyla ve üçte iki çoğunlukla seçim yapar.

2. Komisyon üyeleri kendi kişisel sıfatlarıyla görev yapar. Anlaşmazlığın tarafı olan devletlerin ve sözleşmeye taraf olmayan devletlerin vatandaşları, Komisyona üye seçilemezler.

3. Komisyon kendi başkanını seçer ve kendi iç tüzüğünü kendisi yapar.

Madde 13

Uzlaştırma Komisyonu raporları

1. Komisyon bir konuyu tamamıyla ele aldıktan sonra, taraflar arasındaki uyuşmazlıkla ilgili bütün sorunlar hakkında yaptığı tespitleri belirten ve anlaşmazlığın dostane çözümü için uygun olduğunu düşündüğü tavsiyeleri içeren bir rapor hazırlar ve bu raporu Komite başkanına sunar.

2. Komite başkanı, Komisyonun raporunu ihtilâfın tarafları olan devletlere iletir. Bu devletler, üç ay içinde Komisyon raporunda yer alan tavsiyeleri kabul edip etmedikleri hakkında Komite başkanına bilgi verirler.

Madde 14

Bireysel şikâyetler:

1. Bir sözleşmeci taraf her zaman, kendi egemenlik alanında, bu sözleşmede yer alan haklarının ihlâl edilmesinden dolayı mağdur olduğunu iddia eden bireylerden ve gruplardan gelen şikâyetleri Komitenin alma ve inceleme yetkisini tanıdığını beyan edebilir.

5. Bir şikâyetçi, bu maddenin ikinci fıkrasına göre kurulan veya görevlendirilen kuruluştan tatmin edici bir sonuç alamaması hâlinde, konuyu altı ay içinde Komiteye bildirme hakkına sahiptir.

7. a) Komite, bu şikâyetleri ilgili taraf devlet ve başvuran tarafından kendisine sunulan bütün bilgilerin ışığında inceler. Komite, başvuranın bütün iç hukuk yollarını tüketmiş olduğunu tespit edememesi hâlinde, başvuranın yaptığı şikâyetleri ele almaz. Ancak iç hukuk yollarına başvurma kuralı uygulanması hâlinde süre makul olmayan ölçüde uzayacak ise bu kural uygulanmaz;

b) Komite, eğer varsa önerilerini ve tavsiyelerini ilgili taraf devlete ve başvurana gönderir.

BÖLÜM III Son Hükümler

Madde 17

İmza ve onay:

1. Bu sözleşme, Birleşmiş Milletlere veya Birleşmiş Milletlerin uzman kuruluşlarına üye bütün devletlerin, uluslar arası adalet mahkemesinin statüsüne taraf olan devletlerin ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından bu sözleşmeye taraf olması için davet edilen devletlerin imzasına açıktır.

2. Bu sözleşme onaya tâbidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine bırakılır.