Alm. Gurke (f), Fr. Concombre (m), İng. Cucumber. Familyası: Kabakgiller (Cucurbitaceae). Türkiye'de yetiştiği yerler: Soğuk bölgeler hâriç bütün Türkiye.

Kabakgiller familyasından, uzun, sürüngen gövdeli bir yıllık otsu bitki. Anayurdu Hindistan olup memleketimizde bilhassa Ege ve Trakya'da bol miktarda yetiştirilmektedir. Çiçekleri tek eşeyli, sarı renkli, meyveleri tüylü, oldukça uzun ve çok tohumludur. Yaprakları geniş, parçalı ve serttir. Hıyar, mutedil sıcak iklim ister. Soğuktan, durgun, rutubetli havalardan, rüzgârdan çabuk etkilenir. Kumlu-killi, suyu süzücü, humuslu, gübrece zengin topraklarda iyi yetişir. Toprağın çok iyi hazırlanmış olması, evvelce çiftlik gübresi ile gübrelenmesi, azot, fosfor ve potaslı gübrelerle takviye edilmesi gerekir.

Hıyar, tohumları ile yetiştirilir. Kavun tohumuna benzerse de hıyar tohumu daha küçük, ince kabuklu ve hafiftir. Umûmiyetle ilkbaharda toprak sıcaklığının 10-12°C olduğu zaman ekilir. Tavalarda ekilirse mutlaka herek verilmesi lâzımdır. Herek verilmezse meyve çiçekleri su ve çamur içinde kalır. Bu sebeple ekseri tahtalara dikim yapılır. Ekimde verilecek mesâfe 40-50 cm kadardır. Fide dikiminden veya tohum ekiminden önce ocaklar açılarak içlerine bir kürek kadar çürümüş gübre atılır.

Hıyar çok muntazam su isteyen bir bitkidir. Eğer bol suyu köklerinden alamazsa acılık yapar. Sulamayı, zamânında ve yeterince yapmak lâzımdır. Ayrıca öz su damarları zedelenmemelidir. Zira bu da acılığa sebeb olur. Kötü bakım, kötü hava şartları, susuzluk, kartlaşma, kök ve gövde üzerinde eziklik ve yaralanma acılığın belli başlı sebepleridir.

Hıyar çeşitleri:

1. Langa hıyarı: En fazla Marmara bölgesinde yetiştirilir. Yeşil renkte 30-40 cm kadar uzunlukta olup gevrek, çekirdeği az, lezzetli bir çeşittir.

2. Kornişon hıyarı: 10-15 cm boyunda, üzeri ufak kabarcıklı, çok lezzetlidir. Körpe iken koparılıp turşu yapılmaktadır.

3. Acur hıyarı: 80-120 cm kadar uzayabilen, açık yeşil renkli, hafif çizgili, eti sert bir çeşittir.

4. Maraş hıyarı: Küçük, yeşil renkli ve fazla verimlidir. Erkenci olduğundan güneyde ilk turfanda olarak yetiştirilir.

Kullanıldığı yerler: İçinde bol miktarda su vardır. A ve C vitaminleri çoktur. Genellikle çiğ sebze olarak yenilir. Turşusu yapılarak kışın yenmek üzere saklanır. Ayrıca yatıştırıcı ve deriyi yumuşatıcı etkisi vardır. Deri merhemlerinin yapımında ve kozmetik sanâyiinde kullanılır.