Hüküm: Şuurun herhangi mefhumlar arasındaki münasebeti tasdik etmesi fiilidir. Eskiden hükümlerin fikirlerin teşekkülünden sonra vücuda geldiği zannediliyordu .Halbuki birtakım hükümlerimiz fikirlerin vazıh teşekkülünden evveldir .İlk hükümlerimiz hareketlerle ifade edilmiş ameli sahadaki hükümlerdir ve tekerrür neticesinde itiyat halini albilir.

İtikat:Her hükümde icabi veya selbi bir itikad mümdemiçtir.Halka hitap eden hatipler bir itikad vücuda getirmek veya mevcud itikadı kuvvetlendirmek için daima fikirden ziyade hisleri tahrik etmeyi düşünürler .Çok defa fikri münakaşalar hissi ihtilaflardan çıkar . Evvelce inandığımız meseleleri sarsacak yeni vak'alar karşısında adeta bir elem duyarız.Yeni hadiseler eski itikadlarımızı kuvvetlendirdiği zaman inşirah hissederiz .

İstikra : Zihnin hususiden umumiye , hadiselerden kanuna yükselmesidir.

Talil: Zihnin umumiden hususiye , kanundan hadiseye inmesi demektir

Hüküm ve Muhakeme Hataları: Hüküm ve istialallerdeki hatalar , delillerdeki ve vesikalardaki noksanlara istinad edebilir. Yahutta fikrin mantıki faaliyetindeki acemiliğinden ileri gelir.Hükümlerde ve muhakemelerdeki hataların en büyük kaynakları ihtiraslarımız ve itiyadlarımızdır . Akli mebdeler iki büyük esasa dayanır ki birincisi "ayniyet" ikincisi de "sebebiyettir" Akıl;muhakemelerinin istinatgahı ilmin şartı,ahlakın esası ve beşeri hareketlerin nazımıdır.

Çocuklarda Hüküm ve Muhakeme:Çocuk konuşmaya başlamadan evvel dahi bahsettiğimiz. şekilde hüküm ve muhakeme yapmaya kabiliyetlidir.Hüküm ve muhakemenin terakkisi lisanın teşekkülüyle artar.Çocuk aile muhitindeki birbirine uymayan hadiseleri, yalancılıkları hissetmekten hali değildir.Hatta kendininde birçok defa aldatıldığının farkına varır.Bu suretle içtimai hayat şüphelerimizin ve tereddütlerimizin bir kaynağı olur.