Alm. Dattelpalme (f), Fr. Dattier(m), İng. Date palm. Familyası: Palmiyegiller (Palmae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Yerli bitkimiz değildir. Batı, Güney Anadolu ve Akdeniz bölgesinde yetişir.

İnsanoğlunun yetiştirdiği en eski bitki çeşitlerinden biri. Bâbil’in en eski yerlileri Sümerler hurmayı en azından 5000 sene önce ilk defâ yetiştirmişlerdir. Kuzey Afrika ve Orta Doğu bölgelerinin ekonomisinde çok eskiden beri büyük bir rol oynar. Amerika’ya İspanyollar tarafından 19. yüzyılın başlarında getirilmiş ve Meksika civârında yetiştirilmiştir. İlk defâ Basra Körfezinde yetiştirildiği tahmin edilen hurma bitkisi yaklaşık 18-24 m boyundadır. Yapraklarının bir kısmı yere doğru sarkar ve bir kısmı da yukarı doğrudur. Yapraklarının uzunlukları 6 m civârındadır. Gövdeleri diktir. Tabanından birçok sürgün verir. Yelpâze olan yapraklarının büyükleri tepede toplanmıştır. Çiçekleri ekseriyâ tek cinslidir. Başak tipindeki çiçekleri “spata” adı verilen büyük yapraklarla çevrelenmiştir. Gövdesinde yapraklar genellikle toplu olarak bulunur. Küçük sarı çiçekleri toplu hâlde açarlar. Farklı cinsiyetli çiçekler ayrı ağaçlarda yetişir. Dişi çiçekler zamanla tek tohumlu meyvelere dönüşürler. Meyveleri sarımsı kahve renkli, dış kabuk sarımsıdır. Orta kısım etli ve şeker bakımından zengindir. Tohum silindirik, sert ve bir yüzü boyuncaderin olukludur.

Kullanıldığı yerler: Bu bitkinin meyvesinden, özünden, ağacından ve yapraklarından farklı çeşitte faydalanılır. Hurmanın meyvesi tatlı ve besleyicidir. Yaklaşık % 20 nem ihtivâ eden tâze hurmalarda % 60-65 şeker ve % 2 protein vardır. Kurumuş hurmalarda şeker oranı % 75-85 civârındadır. Bir diğer hurma çeşidi olan Phoemx sylvestris’ten hurma şekeri elde edilir.

Hurma, minimum sıcaklık derecesi -7°C olan her çeşit tropik ve tropikaltı iklimde yetiştirilebilir. Fakat verimli bir mahsül elde etmek için, uzun sıcak mevsimlere ihtiyaç vardır. Ayrıca meyvenin olgunlaşması esnâsında çok az veya hiç yağmuryağmamalıdır. Bu sebepten çöl arâzileri uygundur. Hurma, birçok toprak çeşidinde yüksek tuz oranından etkilenmez. Fakat, yüksek verim için az tuzlu, sulanmış topraklar tercih edilir.

Hurmalar tohum veya fidanla yetiştirilir. Verimi çoğaltmak, arzu edilen çeşidi elde etmek ve meyve vermeyen erkek bitkilerin sayısını sınırlamak için fidanla yetiştirme tercih edilir. Hurmaların 1000’in üzerinde çeşidi olmakla berâber, meyveler genellikle, yumuşak, yarı kuru ve kuru olmak üzere üç çeşide ayrılır. Hurma yetiştirmede sun’î tozlaştırma yaygın bir şekildir.

Irak, dünyânın en büyük hurma üreticisidir. Irak’ın üretiminin yaklaşık yarısı Şattülarap bölgesinden elde edilir. Bu bölge hurma yetiştirmek için her türlü şarta sâhiptir. Diğer büyük üreticiler, İran, Suudi Arabistan-Cezâyir, Libya, Pakistan, Fas, Tunus ve Sudan’dır.

Memleketimizde Phoenix dectylifera türü örnekleri azdır. Buna karşılık Phoenix canariensis daha çok yetiştirilmektedir. Gövde tabanında sürgünler vermesi ve tohumların daha kısa ve şişkin oluşu ile ayırt edilir. Batı ve Güney Anadolu ve Akdeniz bölgesinde yetiştirilmektedir. Memleketimizde yetişenlerin hurma meyvelerinin gıdâ bakımından önemi yoktur, daha çok gölge verici olarak kullanılır.

Hurma, dînimizde de önemli bir yere sâhiptir. Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem hurma ile iftar ederdi. Bir hadîs-i şerîfte şöyle buyurdu: “Oruçlu olan kimse, hurma ile iftar etsin! Çünkü hurma bereketlidir.” Hurmanın bereketli olması, şöyledir ki, onun ağacına “Nahle” denir. Bu ağacın yaradılışında, topluluk ve adâlet vardır. İnsanın yaradılışı da böyledir. Peygamber efendimiz Nahle ağacına, Âdemoğullarının halasıdır dedi. “Halanız olan nahleye saygı gösteriniz! Çünkü bu ağaç, Âdem aleyhisselâmın çamurundan kalan artıktan yaratılmıştır.” buyurdu. Bunun için, Nahlenin meyvesi olan hurma yiyince, insanın parçası, dokusu olur. Böylece, hurmada bulunan her şey insana da aktarılmış olur. Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem başka bir hadîsi şerîfinde de; “Mü’minin sahurunun hurma ile olması, ne güzeldir.” buyurmuştur.