on üçüncü yüzyılda yetişmiş ve İslâm âleminde tanınmış en meşhur tıp âlimlerinden. İsmi, Ahmed bin Kâsım es-Sâdi el-Hazrecî, künyesi Ebü’l-Abbâs, lakabı Muvaffaküddîn’dir. Kendisi gibi tabip olan dedesinin lakabı olan İbn-i Ebî Usaybia adıyla meşhur oldu. Babası ve amcası da devrin ileri gelen tabiplerindendiler. Meşhur eseri Tabakât-ül-Etibbâ’da kendi hayâtı hakkında biraz bilgi bulunmaktadır. Bu bilgiye göre, 1203 (H.600) senesinde Kâhire’de doğmuş, 1269 (H.668) senesinde Şam’da vefât etmiştir.

Büyük bir kâbiliyete sâhib olan İbn-i Usaybia, Mâristan-ı Nûriyye’de tıp ilmini öğrendi. Ruhbî, Kullî, İbn-i Baytâr ve Dahvar gibi büyük hekimlerden tıp dersleri aldı. Ayrıca İbn-i Baytâr ile berâber botanikle ilgili çalışmaları oldu. Daha sonra Kâhire’deki Nâsırî Hastahânesinde göz doktorluğu, 1237 senesinde Sarhad’da, Emir İzzeddîn ile Aydemir’in özel doktorluğunu yaptı.

Bir taraftan mesleği ile ilgili çalışmalarına devâm ederken, diğer yandan Tabakât-ül-Etibbâ adlı eserini yazdı. Tıp bilginlerinin biyografilerini veren bu eser, aynı zamanda fizikçi, filozof, astronom ve matematikçilerin de hayâtlarını anlattığı için, vazgeçilmez bir kaynak olarak günümüze kadar kullanılmıştır. Daha çok tıp târihiyle ilgili olan bu eser, sâhasında tektir. İbn-i Ebî Usaybia, eserini 1242 senesinde bitirdiği hâlde, esere ölümünden bir sene öncesine kadar çeşitli ilâvelerde bulunmuştur.

Dört yüz kadar doktorun hayâtına yer verilen bu eserde ayrıca Hint ve Yunan tıbbı ve doktorları hakkında da bilgi verilmiştir. Eser, İslâm âleminin ilmî ve sosyal durumu hakkında da geniş bilgiler vermektedir. Eserin en faydalı taraflarından biri de günümüze ulaşamamış eserlerden bâzı parçalara yer vermesidir. Son derece sağlam kaynaklara ve vesikalara dayanan eserde, hekimlerin hayâtları hakkında verdiği bilgiler şüphe edilemiyecek derecede doğru ve sağlamdır. İbn-i Ebî Usaybia, hekimlerin hayâtlarını ele aldığı her kısmın sonuna, faydalandığı kaynakları da yazmıştır. Hekimlerin büyük ilmî faâliyetlerini, en doğru şekilde nakletmiştir.

İbn-i Ebî Usaybia’nın bundan başka tıbba âit eserleri şunlardır: 1) Kitâb-ü Hikâyât-il-Etibbâ fî İlâcât-il-Edvâ, 2) Kitâb-ül-İsâbât-ül-Müneccim, 3) Kitâb-üt-Tecârib vel-Fevâid (Bu eserini tamamlayamamıştır).